Buiten Afrika leeft de cheeta alleen nog in Iran. Het gaat om een aparte subsoort, de Aziatische cheeta, ook wel Iraanse cheeta genoemd. De populatie staat onder enorme druk; naar schatting leven er minder dan 30 cheeta’s in Iran waaronder slechts een handjevol zo van belang zijnde volwassen vrouwtjes. Vorige week werd een vrouwtje, Majrad genoemd, aangereden. Bij autopsie bleek dat zij in verwachting was van drie welpen, die zo nodig zijn voor het voortbestaan voor de soort. Met zo’n kritiek kleine populatie zou de dood van Majrad en haar ongeboren welpen een van de laatste spijkers in de doodskist kunnen zijn van wat vandaag ’s werelds zeldzaamste grote kat is.
Met regelmaat worden cheeta’s in Iran doodgereden. De dieren leven feitelijk alleen nog in Turan NP. Daar is de populatie zelfs toegenomen maar hierdoor ontstaat wel een probleem. De cheeta heeft een groot leefgebied en dat gaat zeker op voor de cheeta in Iran; ze staan erom bekend enorme afstanden af te leggen. Met een ’teveel’ aan cheeta’s in Turan NP, gaan de dieren instinctief op zoek naar ander leefgebied. Dit is waarschijnlijk ook wat Majrad uit het park dreef. Helaas moeten de cheeta’s, om nieuw leefgebied te bereiken, drukke autowegen oversteken. Diverse nieuwsorganisaties in Iran stellen dat gedurende de afgelopen 10 jaar, tenminste 20 cheeta’s overleden zijn door auto aanrijdingen. Het verantwoordelijke Ministerie heeft op bepaalde plekken rondom Turan NP, de zogenaamde hotspots, hekken geplaatst en oversteekplaatsen gecreëerd. Helaas blijkt de cheeta deze oversteekplaatsen niet te gebruiken en steekt ze over op plaatsen waar geen hek staat. Het is daarom van belang dat hier onderzoek naar wordt gedaan: waarom kiest de cheeta er bijvoorbeeld voor om geen gebruik te maken van deze veilige oversteekplaatsen?
Twee jaar geleden begon het verantwoordelijke Ministerie van natuurbehoud in Iran, DoE, met een fokprogramma waarbij de enige drie Aziatische cheeta’s in opvang betrokken waren. De hoop is dat middels dit fokprogramma, meer cheeta’s geboren kunnen worden. Die vervolgens uitgezet kunnen worden in het wild waardoor de populatie weer kan aangroeien. Dat is een lastige opgave want over het algemeen doen cheeta’s het niet goed in fokprogramma’s. Toch werd vorig jaar een eerste nestje geboren maar ook hier zit het niet mee. Twee welpjes overleden al snel en alle hoop was gericht op de laatst overgebleven welp, een mannetje. Hij kreeg de naam Pirouz wat staat voor ‘victorious’. Pirouz overleed eind februari echter aan nierfalen, twee dagen voordat hij 10 maanden zou zijn geworden. Pirouz was enorm geliefd bij de bevolking in Iran en zijn overlijden leidde tot veel ophef. Even daarvoor overleed Kushki; het eerste cheeta mannetje in Iran dat leefde in opvang.
Is er nog hoop voor de cheeta in Iran?
Het is zeer de vraag of de resterende populatie wilde cheeta’s in Iran, nog kans van overleven heeft. Zoals gezegd leven ze vooral in Turan NP en hoewel de cheeta het hier op zich goed doet (met vrouwtjes die met regelmaat welpjes voortbrengen), blijft het probleem bestaan dat om ander leefgebied te bereiken, de cheeta’s een enorm gevaarlijk avontuur tegemoet moeten gaan. Waarbij de nodige dieren gedood worden. Het is ook onduidelijk waar de cheeta’s naar toegaan als ze het gebied verlaten. Niet ver van Turan NP ligt bijvoorbeeld Miandasht Wildlife Refuge. Hier leefden lange tijd cheeta’s maar sinds de dood van het laatste mannetje (ook door een auto aanrijding), zijn er geen cheeta’s meer gesignaleerd, terwijl er wel (sinds jaren) weer volop prooidieren zijn te vinden. Waarom kiest de cheeta ervoor om niet naar dit gebied te trekken? Essentiële vragen die eigenlijk alleen beantwoord kunnen worden door enkele cheeta’s van radiocollar te voorzien. Hiermee zou veel belangrijke informatie kunnen vrijkomen. Dit is een besluit dat de Regering van Iran zal moeten nemen willen ze dit dier nog enige toekomst geven.
Ook het fokprogramma zou nog een uitkomst voor de cheeta in Iran kunnen zijn, zeker omdat recent nog twee cheeta welpjes (vrouwtjes) gevonden werden die nu zijn overgebracht naar het fokcentrum in Turan. Helaas heeft de eerdere geboorte van welpen in dit programma duidelijk gemaakt dat er te weinig expertise is in Iran om dit fokprogramma te laten doen slagen. Buitenlandse expertise en hulp is nodig maar dat blijkt in de praktijk vaak moeilijk te geven vanwege de sancties die zijn opgelegd aan Iran. Hierdoor is het lastig om goederen alsook geld naar het land te krijgen. Zo is het voor Westerse stichtingen praktisch onmogelijk om financiële hulp te geven aan natuurbeschermingsprojecten in Iran.
1 ding is duidelijk: als er niet snel iets gebeurt, is het zeer waarschijnlijk over en uit voor deze subsoort cheeta’s die dan voorgoed uitgestorven zal zijn. Dat is een gemis voor de wereld maar zeker ook voor de Iraniërs zelf. Cheeta’s zijn een nationaal symbool van trots in Iran en zijn te zien op eeuwenoude kunstitems zoals tapijten, schilderijen en poëzie.
Afbeelding: recent overleed Pirouz, de laatste nog levende welp in het fokprogramma dat is opgezet door Iran, in de hoop het tij voor de cheeta in hun land nog te keren.
