Afgelopen vrijdag (28 februari jl.) zond Argos een radioprogramma uit dat geheel in teken stond van illegale handel in bedreigde dier,- en plantensoorten, gedreven door traditionele Chinese medicijnen (TCM). Als leidraad werd het schubdier (pangolin – zie foto) genomen. Dit dier is het meest verhandelde dier ter wereld. De vraag vanuit vooral TCM brengt dit dier naar de rand van uitsterven. De uitzending ‘Wilde Winst’ is hier te beluisteren.

Wij zijn er trots op dat het onderzoek van SPOTS, IUCN Nederland, Bears in Mind (BiM) en Earth League International (ELI) naar dit onderwerp, de basis vormde voor het programma van Argos. In dit onderzoek dat wij begin 2024 openbaar maakten, werd duidelijk hoe groot de omvang is van illegale handel in bedreigde soorten, gedreven door TCM, in Nederland.

Nederlandse pensioenfondsen beleggen in medicijnen die bedreigde dieren bevatten

Argos kon ook aantonen dat zeker twaalf Nederlandse pensioenfondsen beleggen in medicijnen die bedreigde diersoorten bevatten, zoals luipaarden en schubdieren (pangolins). Het gaat om grote Chinese farmaceutische bedrijven die traditionele Chinese medicijnen (TCM) produceren. Onder meer het Pensioenfonds Zorg en Welzijn, het ABN AMRO Pensioenfonds en het pensioenfonds van de uitzendbranche StiPP beleggen in de bedrijven. De aantallen kunnen in werkelijkheid veel hoger zijn. 49 van de 139 pensioenfondsen reageerden niet op vragen van Argos.

In 2023 onthulde de internationale ngo Environmental Investigation Agency (EIA) al dat er grote banken en vermogensbeheerders – waaronder BlackRock en Deutsche Bank – investeren in eerdergenoemde Chinese farmaceutische bedrijven. Nu blijkt dus dat ook Nederlandse pensioenfondsen erin beleggen.

De handel in bedreigde diersoorten kan desastreuze gevolgen hebben voor de biodiversiteit. Om biodiversiteit en duurzaamheid te bevorderen hebben veel pensioenfondsen dan ook een duurzaamheidsbeleid, dat vaak prominent op hun websites te vinden is. Zo schrijft Pensioenfonds Zorg en Welzijn, een van de grootste Nederlandse pensioenfondsen: “Door te beleggen in bedrijven die een positieve bijdrage leveren aan milieu en maatschappij, willen we bijdragen aan een leefbare wereld.”

Illegale handel

Luipaarden en schubdieren worden met uitsterven bedreigd, onder meer door de illegale handel die bestemd is voor TCM. De diersoorten vallen daarom onder de strengste beschermingscategorie van het CITES-verdrag – een internationaal handelsverdrag tussen 185 landen dat de internationale handel in bedreigde planten en dieren reguleert. Volgens het verdrag is de commerciële handel in bedreigde dieren en planten in principe verboden.

China is een van de ondertekenaars van het CITES-verdrag en heeft de dieren daar bovenop beschermd onder nationale wetgeving. Het is onduidelijk hoe de Chinese farmaceutische bedrijven op legale wijze aan luipaarden en schubdieren komen voor hun producten. Volgens diverse experts is het daarom aannemelijk dat de dieren een illegale oorsprong hebben.

Deze handel is risicovol voor de wereldgezondheid. COVID-19 wordt nog steeds gelinkt aan de pangolin en aldus recent onderzoek, is de pangolin een dier dat risicovol is voor virusuitbraken. Maar daarnaast is dit soort handel desastreus voor de biodiversiteit. De pangolin is inmiddels het meest verhandelde dier ter wereld maar dreigt uit te sterven door de illegale handel. En dit gaat helaas op voor vele andere diersoorten waarvan de tijger en neushoorn de bekendste zijn.

Onderbelichte criminaliteit

Zoals in de uitzending pijnlijk duidelijk wordt, is illegale handel in wilde dier,- en plantensoorten een vrij gemakkelijke manier om geld te verdienen. En zitten er vaak grote maffia syndicaten achter die ook actief zijn in drugs,- en mensensmokkel. Ook dat toonden wij al aan in ons bovengenoemde onderzoek. Helaas wordt wildlife crime vaak nog gezien als probleem van natuurorganisaties zoals SPOTS. En is er te weinig aandacht voor tijdens bijvoorbeeld wereld overleggen.

Zo zal de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in mei een nieuwe Strategy op traditionele medicijnen aannemen die verstrekkende gevolgen heeft. In het concept staat er helaas niets specifieks vermeldt over het gebruik van bedreigde dier,- en plantensoorten. En dat dit gebruik door de WHO afgekeurd wordt. Dit terwijl, zoals ook Argos aantoonde, een aanzienlijk deel van de illegale handel in wildlife, gedreven wordt door de vraag vanuit traditionele medicijnen.

En recent werd tijdens de Convention on Biological Diversity (CBD) afgesproken dat aangesloten landen (waaronder dus ook Nederland) tegen 2030, 200 miljard dollar per jaar moeten vrijmaken voor het behoud van de biodiversiteit van de wereld. Wij juichen het toe dat de wereld stilstaat bij het belang van biodiversiteit voor de gehele wereldbevolking. Maar wij blijven, zoals altijd, verbijsterd dat er ook tijdens dit overleg, totaal geen oog is voor een belangrijke bedreiging voor deze biodiversiteit. Te weten illegale handel in wildife, voor een belangrijk deel dus aantoonbaar bewezen gedreven door de vraag vanuit vooral TCM. Dit lijkt ons dweilen met de kraan open.

Wat kun jij doen?

Argos heeft aangetoond dat de volgende pensioenfondsen beleggen in dit soort bedrijven: het Pensioenfonds Zorg en Welzijn, het ABN AMRO Pensioenfonds en het pensioenfonds van de uitzendbranche StiPP. De aantallen kunnen in werkelijkheid veel hoger zijn. 49 van de 139 pensioenfondsen reageerden niet op vragen van Argos en bij anderen was het niet vast te leggen omdat documentatie ontbrak.

Mocht je zijn aangesloten bij een van de boven vernoemde pensioenfondsen, zou je hen een mail kunnen sturen waarin je je zorg uitspreekt. Je kunt verwijzen naar de uitzending van Argos. Een mogelijke voorbeeldbrief is hier te vinden.

Het overzicht van de door Argos onderzochte pensioenfondsen is hier te vinden. Ben je aangesloten bij een van de pensioenfondsen die geen inzage hebben gegeven, kun je ook hen een email sturen. Met daarin een verwijzing naar de Argos uitzending waarbij je je zorg uitspreekt over dit soort investeringen. Een mogelijk concept is hier te vinden.

Wij denken dat veel pensioenfondsen niet op de hoogte zijn van de gevaren van dit soort investeringen. Het enige dat wij individueel dus kunnen doen, is hen attenderen op de ongewenstheid van dit soort investeringen. Zeker gezien de uitspraak van vele pensioenfondsen; “Door te beleggen in bedrijven die een positieve bijdrage leveren aan milieu en maatschappij, willen we bijdragen aan een leefbare wereld.” 

SPOTS voert een actieve lobby in o.a. de politiek, op dit onderwerp. Mede door ons toedoen werden er hierdoor diverse moties ingediend, o.a. door Dion Graus, waarbij Nederland wordt opgeroepen dit onderwerp actief te adresseren tijdens wereldoverleggen. Hierdoor is het tegengaan van specifiek dit soort illegale handel, inmiddels ook opgenomen in beleidsplannen.