Wetenschappelijke naam

Caracal caracal

Uiterlijk

De caracal behoort tot de kleine katachtigen maar is de grootste kat van de kleinere kattensoorten in Afrika. De mannetjes zijn veelal groter en zwaarder dan de vrouwtjes. De achterpoten zijn langer dan de voorpoten en zijn zeer gespierd; een aanpassing op het jagen met sprongen. Meest herkenbare van dit dier zijn waarschijnlijk de oorpluimen.

• Vachtkleur:
  • De vacht is kort en roodachtig tot crèmekleurig van kleur, zonder vlekken.
• Vachtpatroon:
  • De buik, binnenkant van de poten, hals, kin en keel zijn witachtig met soms vage rode en/of bruine vlekken.
• Kop:
  • De kop is breed en rond;
  • Er zijn zwarte markeringen rond de ogen en smalle zwarte strepen die van het voorhoofd naar de neus lopen. Deze markeringen lijken op de ’traansporen’ bij een cheeta en helpen waarschijnlijk om schittering van de zon te verminderen tijdens het jagen;
  • Opvallende oren vanwege de lange zwarte pluimen op de toppen. De achterzijde van de oren is zwart, de binnenzijde wit met een zwarte rand. Elk oor wordt aangestuurd door meer dan twintig spieren, die ervoor zorgen dat de oren onafhankelijk van elkaar in meerdere richtingen kunnen bewegen om de omgeving te scannen.

Caracals in Azië hebben over het algemeen een meer bleke, egale, zanderige vacht en zijn veelal iets kleiner dan hun familieleden in Afrika.

Verspreiding en leefgebied

De caracal past zich heel goed aan en komt daarom voor in vele soorten landschappen. Het hebben van voldoende schuilplaatsen is daarbij van belang.

Ze leven in droge bossen, op de savanne, gebieden met acaciastruikgewassen, bergsteppen en droge berggebieden tot 2500 meter. Heel soms worden caracals gezien op grotere hoogte zoals in Ethiopië (tot 3300 meter). De dieren zijn aangepast aan een droog klimaat maar komen niet voor in echte woestijngebieden (zoals de Sahara) of in dichte tropische bossen.

Doordat hij in veel gebieden kan overleven, komt hij ook voor in veel geografische gebieden. Caracals leven in veel landen in Afrika (alleen in Noord-Afrika, Sahara, zijn ze zeer zeldzaam), in Zuidwest-Azië (het Midden-Oosten) en in enkele landen in Zuid-Azië (zoals India en Pakistan).

Territorium en leefgebied

De leefgebieden in droge gebieden zijn groter dan in vochtigere gebieden. Uit onderzoek is gebleken dat het leefgebied in Namibië gemiddeld 316,4 km² was. Uit onderzoek in Saoedi-Arabië had één mannetje een leefgebied van 270-1116 km² in verschillende seizoenen. In Zuid-Afrika hadden mannetjes in de Kaapprovincie een leefgebied van 31-65 km² en vrouwtjes van 4-31 km².

De mannetjes zijn territoriaal maar hun leefgebieden overlappen één tot drie leefgebieden van vrouwtjes. Territoria worden gemarkeerd met urine, uitwerpselen en markeringen op bomen.

Gedrag

De caracal is een solitair dier met als uitzondering een moeder met haar jong.

Dit dier staat erom bekend een breed arsenaal aan geluiden te produceren. Vooral tijdens de paartijd laat hij een kenmerkende kuchende roep horen. Ook de oren worden ingezet om te ‘communiceren’.

De caracal is voornamelijk in de nacht actief. In de wintermaanden lijkt het dier zijn activiteiten ook te verleggen naar de dag. Maar het liefst verschuilt deze kat zich overdag tussen rotsen, in een holle boom, een grot of een verlaten hol.

Voortplanting

Vrouwtjes lijken met meerdere mannetjes te paren in een ‘pikorde’ die verband houdt met de leeftijd en grootte van het mannetje. Jongen (kittens) worden geboren in een hol, struikgewas of een grot waar ze veilig zijn voor andere roofdieren.

Na een draagtijd van zo’n 78-80 dagen worden er één-zes kittens geboren; meestal zijn het er twee. De welpen worden blind geboren en openen hun ogen na 6-10 dagen. De oren liggen bij de geboorte plat op het hoofd en gaan na ongeveer een maand rechtop staan.

De welpen gaan vanaf vier tot zes maanden met hun moeder mee om te jagen. De jongeren verlaten het territorium van hun moeder als ze tussen negen en twaalf maanden oud zijn. De mannetjes trekken meestal ver weg, op zoek naar eigen leefgebied. De vrouwtjes blijven vaak meer in de buurt van hun moeder en hun leefgebied kan zelfs overlappen.

Jacht en dieet

De caracal is een snel, flexibel roofdier dat erom bekend staat sprongen te kunnen maken van enkele meters hoog. Hiermee kan deze kat, veelal uit een hinderlaag en uit stilstand, bijvoorbeeld vogels uit de lucht slaan. Verder kan de caracal ontzettend snel zijn en wordt deze kat als een van de snelste kleinere katachtigen gezien.

Hoewel een behendige klimmer, jaagt de caracal vooral op de grond. Prooi wordt veelal beslopen en vervolgens besprongen vanuit een hinderlaag.

De caracal is geen kieskeurige eter en dus staan er veel dieren op het menu. Middelgrote zoogdieren met een gemiddeld gewicht tot zo’n vijf kilo, vormen de belangrijkste prooi zoals hazen, vogels, kleinere apensoorten, knaagdieren en kleine antilopen. Deze kat kan prooien doden die twee tot drie keer zo groot zijn als hijzelf, zoals volwassen springbokken en jonge koedoes. De caracal kan ook slangen doden en staat erom bekend dat hij ook andere kleine tot middelgrote carnivoren doodt, waaronder jakhalzen en aardwolven. Het is ook een aaseter.

Soms vergrijpt de caracal zich ook aan geiten, schapen en pluimvee waardoor er een conflictsituatie met mensen ontstaat. Die zien in de dieren vaak een ‘plaag’.

Status

De caracal staat geklassificeerd als ‘Least Concern‘ op de IUCN Rode Lijst. Het is vraag of de caracal in bepaalde gebieden niet als ernstiger bedreigd moet worden gezien. Als voorbeeld; in India en Pakistan is het dier praktisch uitgestorven.

Aantallen caracals is onbekend. In Namibië en Zuid-Afrika leven de meeste dieren en lijken ze in aantallen toe te nemen (ondanks het feit dat ze hier op grote schaal gedood worden door o.a. boeren). Maar in andere landen wordt het dier als praktisch uitgestorven gezien. Zo zijn schattingen in Pakistan dat er nog maar zo’n 100-200 dieren leven.

CITES Appendix:

• Afrika: II.
  Dit betekent dat het om een bedreigde diersoort gaat, maar niet met uitsterven wordt bedreigd. Handel in deze diersoort is gereguleerd toegestaan.
• Azië: I.
  Dit betekent dat het om een diersoort gaat die met uitsterven wordt bedreigd. Handel in deze diersoort is niet toegestaan (slechts in zeer uitzonderlijke gevallen).

Bedreiging

• Verlies en versnippering van leefgebied, vooral in gebieden waar het dier al niet zoveel voorkomt;
• Door dit verlies van leefgebied komt ook het prooidieren aanbod voor de caracal onder druk te staan;
• Door menselijke activiteiten zoals wegenaanleg, raken populaties versnipperd en wordt het voor de caracal gevaarlijk om andere gebieden te bereiken. De nodige dieren worden gedood door auto’s’;
• Boeren zien in de caracal vaak een gevaar voor hun (klein)vee; dit dier wordt dan ook op grote schaal gedood of aangeboden in de trofeejacht;
• In West- en Centraal-Afrika wordt op de caracal gejaagd vanwege de huiden en het vlees (bushmeat);
• De handel in caracals als exotische huisdieren is een zorg. Tot voor kort was het ook in Nederland mogelijk om een caracal als huisdier te houden.

Ondersoorten

Op dit moment worden er drie ondersoorten erkend. Klik hier voor een overzicht.

Fysieke kenmerken

• Lichaamslengte: gemiddeld 62-91 centimeter;
• Staartlengte: gemiddeld 18-34 centimeter;
• Hoogte: gemiddeld 40-45 centimeter;
• Gewicht: gemiddeld 8-20 kilo.

Mannetjes zijn over het algemeen groter en zwaarder dan de vrouwtjes.

• Levensverwachting: in het wild meestal niet ouder dan 10 jaar. In gevangenschap kunnen ze wel tot 19 jaar worden.

Wil je een spreekbeurt over de caracal houden? Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.

Op YouTube zijn veel filmpjes te vinden over de caracal, waaronder deze.

Laatst bijgewerkt:
oktober 2025