Wetenschappelijke naam

Panthera onca.
Panthera is de Latijnse vertaling van het Griekse woord ‘leopard’ en betekent ‘panter’. De Indianen uit de regenwouden van Zuid-Amerika noemden het dier “yaguara” wat ‘beest dat doodt met één greep’ betekent.

Uiterlijk

De jaguar lijkt qua uiterlijk en gedrag veel op de luipaard. De jaguar leeft echter in Amerika en de luipaard in Afrika en Azië. Daarnaast zijn er ook duidelijke uiterlijke verschillen te zien. De jaguar is robuuster dan de luipaard, de staart is korter en de kop zwaarder. De jaguar heeft de krachtigste beet van alle katachtigen en kan zelfs het schild van een schildpad doorklieven.

• Vacht:
  • Lichtgeel tot goudbruin, ook zwart (melanistische) en wit, albino.
  • Grote zwarte rozetten waarbij de grootste ook in het midden nog meerdere zwarte stippen hebben (beide variëren in vorm en grootte).
  • De buik van de jaguar is wit met vlekken.
  • De vlekken op de staart kunnen overgaan in zwarte ringen aan het uiteinde.
• Kop:
  • Zware grote kop met een brede neus en sterke kaken.
  • De ogen hebben ronde pupillen.
  • De oren zijn aan de achterkant zwart met een witte vlek.

Verspreiding en leefgebied

Gebied & omgeving:

• Het leefgebied van de jaguar strekt zich uit van Zuid- tot in Noord-Amerika. De jaguar is uitgestorven in El Salvador en Uruguay.
• Tropische wouden maar ook in drogere bossen en struiksavanne.
• De jaguar houdt van water en leeft ook in en rond moerassen.
• Het verspreidingsgebied van de jaguar is wel erg groot maar de aantallen jaguars worden beperkt naar gelang de aanwezigheid van prooidieren. Het aantal jaguars varieert van 1,7-4 per 100 km².

Hoogte:

• Maximaal 3.000 m.

Territorium

Jaguars leven solitair en hebben een territorium dat bij een vrouwtje kan variëren van ca. 25 tot 38 km² oppervlakte. Het territorium van een mannetje is het dubbele en kan dat van 2 tot 3 vrouwtjes overlappen. Aan de rand van zo’n territorium verspreidt de jaguar plas en poep om geursporen af te geven (en om zo concurrentie te waarschuwen). Ook laat hij krabsporen op bomen achter om zijn geur te verspreiden.

Gedrag

Jaguars zijn uitstekende zwemmers die er niet voor terug deinzen enorm brede rivieren over te steken. Ondergelopen gebieden worden ook via bomen overgestoken. Gewoonlijk verplaatst de jaguar zich langs rivieroevers. Soms leggen jaguars (meestal mannetjes), om tot nu toe nog onverklaarbare reden, grote afstanden af. Een bepaalde jaguar werd bij toeval 800 km van zijn oorspronkelijke territorium waargenomen via een zender in de halsband die hij 2 maanden eerder had om gekregen tijdens een onderzoek in dat gebied. De jaguar is een roofdier die bovenaan de voedselketen staat. Hij heeft dus geen natuurlijke vijanden, zijn enige vijand is de mens.

Voortplanting

• Paartijd: Ligt niet vast maar valt vooral in de regentijd.
• Voortplantingscyclus van de vrouwtjes: Interval van 6 tot 17 dagen. Als het vrouwtje krols is, roept zij ’s morgens en ’s avonds om een mannetje te lokken. Na de krolsheid en als er jongen zijn, duldt zij geen mannetje in de buurt. Gevechten tussen mannetjes onderling om een vrouwtje komen zelden voor.
• Nestplaats: In een goed verborgen hol
• Draagtijd:
• Aantal jongen: 1-4 welpen. Eén worp kan zowel gevlekte als zwarte welpen hebben. Sterfte van welpen in het eerste levensjaar is ca. 50%.
• Geboortegewicht: Tussen de 700 en 900 gram.
• Ogen gaan open: Na ca. 13 dagen open.
• Leren jagen: Na ongeveer 1½ jaar trekken ze met de moeder mee om te jagen.
• Zelfstandig: Na ongeveer 2 jaar zelfstandig.
• Geslachtsrijp: Vrouwtjes met 2 jaar en de mannetjes na 3 tot 4 jaar.

Jacht

Wijze van jagen:

• De jaguar is een formidabele jager en een opportunist. Prooi stelen is niet ongebruikelijk voor de jaguar maar er wordt eten ook verstopt om op een later tijdstip opgegraven te worden.
• De jaguar jaagt van zonsondergang tot zonsopkomst en is een goede visser.
• Hoewel de jaguar graag in bomen klimt, wordt altijd op de grond gejaagd en worden prooien vanuit een hinderlaag van dichtbij besprongen. Maar zelden wordt een prooi langere tijd achtervolgd.
• Dieren van 200-300 kg kan de jaguar tegen de grond werken en de prooi wordt door een beet aan de schedelbasis gedood. Bij kleinere prooien wordt de schedel met één klap verbrijzeld. Er wordt niet op mensen gejaagd. Als dit al voorkomt, wordt dit gedaan door zieke of oude dieren met een slecht gebit waardoor ze geen natuurlijke prooi meer kunnen vangen.
• Uit een onderzoek (gepubliceerd in augustus 2022*) blijkt dat jaguarmannetjes coalities vormen (net als bij cheeta’s). Dit kunnen ook mannetjes zijn die niet aan elkaar verwant zijn.
  * Zie voor meer informatie: Włodzimierz Jędrzejewski et al, Collaborative behaviour and coalitions in male jaguars (Panthera onca)—evidence and comparison with other felids, Behavioral Ecology and Sociobiology DOI: 10.1007/s00265-022-03232-3. Klik met de rechtermuisknop op de link om deze in een nieuw tabblad te openen.

Dieet

Als opportunistisch jager heeft de jaguar een uitgebreide menukeuze. Er staan ca. 85 verschillende soorten prooidieren op het menu! De jaguar is als enige in staat het schild van een grote schildpad kapot te bijten. Deze schilden zijn voor onderzoekers vaak een eerste teken dat in een gebied jaguars leven.

• Rundachtigen.
• Herten.
• Pekari’s.
• Vissen.
• Kikkers.
• Apen.
• Luiaards.
• Capibara’s.
• Kaaimannen.
• Vogels.
• Schildpadden.
• Soms ook vee van boeren.

Status

IUCN Rode Lijst: Near threatened (bijna bedreigd)
Dit betekent dat het niet om een met uitsterven bedreigde diersoort zou gaan.

CITES Appendix: I

Geschat aantal: Onbekend.

Bedreiging

• De jaguar is officieel dus beschermd maar de vacht is zeer gewild en stroperij door de plaatselijke bevolking is dan ook een van de bedreigingen.
• Commerciële jacht voor klauwen en tanden en andere lichaamsdelen.
• Het doden van jaguars door boeren om de veestapel te beschermen.
• De ontbossing heeft ook een grote impact op de prooien en de jaguar zelf omdat hierdoor de diverse populaties geïsoleerd raken.
• Zelfs in gecontroleerde reservaten wordt soms nog (illegaal) op de jaguar gejaagd.

Ondersoorten

Klik hier voor een overzicht.

Fysieke kenmerken

• Lichaamslengte: mannetjes 126-170, vrouwtjes 116-147 cm.
• Staartlengte: 45-76 cm.
• Hoogte: 68-76 cm.
• Gewicht: mannetjes 68-121 kg, vrouwtjes 51-100 cm.
• Levensverwachting: in het wild 11 jaar, in gevangenschap gemiddeld 25 jaar (er zijn gegevens bekend van een jaguar die 32 jaar oud is geworden).

Jaguarmannetje met een 9-bandsarmadillo

Wil je een spreekbeurt over de jaguar houden?
Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.