Wetenschappelijke naam

Panthera onca. De Indianen uit de regenwouden van Zuid-Amerika noemden het dier “yaguara” wat ‘beest dat doodt met één greep’ betekent.

Uiterlijk

De jaguar is de grootste katachtige van Amerika. Hij heeft een gedrongen bouw met een, in verhouding met zijn lichaam, ongewoon grote kop en relatief korte poten.

• Vacht:
  • Lichtgeel tot goudbruin, ook zwart (melanistische) en heel zeldzaam, wit (albino). De vlekken blijven wel altijd zichtbaar, zeker in de zon;
  • Grote zwarte rozetten waarbij de grootste ook in het midden één of meerdere zwarte stippen hebben (beide variëren in vorm en grootte);
  • De buik van de jaguar is wit met vlekken.

• Kop:
  • Zware, grote kop met een brede neus. Vergeleken met andere grote katachtigen heeft de jaguar opvallend krachtige kaken;
  • De oren zijn aan de achterkant zwart met een witte vlek.
• Staart:
  • Relatief kort in vergelijking met zijn lichaamslengte;
  • De vlekken op de staart gaan bij het uiteinde over in zwarte ringen.

Belangrijkste verschillen luipaard en jaguar

De jaguar lijkt qua uiterlijk en gedrag veel op het luipaard; beide dieren worden vaak met elkaar verward.

• De jaguar leeft echter in Amerika en het luipaard in Afrika en Azië (daar wordt hij panter genoemd);
• In tegenstelling tot de jaguar heeft het luipaard liever geen natte poten en brengt hij een groot deel van zijn dag hoog in de boom door. De jaguar is daarentegen vaak in het water te vinden. Het is een uitstekende zwemmer;
• Daarnaast zijn er ook duidelijke uiterlijke verschillen te zien. De jaguar is robuuster dan het luipaard, de staart is korter en de kop zwaarder. De jaguar heeft de krachtigste beet van alle katachtigen en kan zelfs het schild van een schildpad doorklieven. Tot slot is het vachtpatroon duidelijk anders. In de rozetten van de jaguar zijn één of meerdere stippen te vinden. Dat ontbreekt in het vachtpatroon van een luipaard.

Verspreiding en leefgebied

De jaguar komt voor in Midden-Amerika en een groot deel van Zuid-Amerika; in de Amazone, het Atlantisch Regenwoud en de Pantanal. Enkele landen waar hij leeft zijn Mexico, Columbia, Venezuela en Brazilië. De jaguar is uitgestorven in El Salvador en Uruguay. In de VS zijn er alleen nog maar enkele zwervende dieren over. Zij worden soms waargenomen in de zuidwestelijke staten en komen meestal uit Noord-Mexico.

Je kunt de jaguar vinden in verschillende leefgebieden, variërend van dichtbegroeide nevelwouden en regenwoud tot kustwouden. Ook droogbossen en meer open terrein wordt door ze bewoond, mits er genoeg dekking is van gras en rotsen tijdens het jagen. Bij voorkeur leven jaguars in de buurt van water. Onderzoek heeft uitgewezen dat jaguars er over het algemeen nauwelijks verder dan 500 meter bij vandaan gaan.

Het verspreidingsgebied van de jaguar is wel erg groot maar de aantallen jaguars in een gebied zijn vaak laag. Men schat dat er 1 tot 11,7 volwassen jaguars per 100 km² voorkomen. Dit ligt mede aan de aanwezigheid van prooidieren.

Over het algemeen wordt de jaguar aangetroffen op hoogtes onder de 1.000 meter, maar er zijn gevallen gemeld van hoogtes tot 3.800 meter.

© IUCN Cat Specialist Group

Territorium en leefgebied

Jaguars leven solitair en de grootte van hun territorium hangt mede af van de hoeveelheid prooien die in een gebied leven. Ze variëren van ongeveer 10 km² voor vrouwtjes in Belize tot meer dan 1000 km² op het schiereiland Yucatán in Mexico. Men denkt dat de omvang van het leefgebied o.a. wordt beïnvloed door de beschikbaarheid en overvloed van prooien en dat deze per seizoen kan variëren.

Territoria worden gemarkeerd met urine en uitwerpselen. Ook laat hij krabsporen op bomen achter om zijn geur te verspreiden.

Jaguars houden zich bijna altijd op in de buurt van water.

Gedrag

Jaguars zijn uitstekende zwemmers die er niet voor terug deinzen enorm brede rivieren over te steken. Ondergelopen gebieden worden ook via bomen overgestoken. Gewoonlijk verplaatst de jaguar zich langs rivieroevers. Soms leggen jaguars (meestal mannetjes), om tot nu toe nog onverklaarbare reden, grote afstanden af. Een bepaalde jaguar werd bij toeval 800 km van zijn oorspronkelijke territorium waargenomen via een zender in de halsband die hij twee maanden eerder had om gekregen tijdens een onderzoek in dat gebied.

Jaguars zijn, met uitzondering van moeder en welpen, solitair. Dus alleen levend. Echter, uit een onderzoek (gepubliceerd in augustus 2022) blijkt dat jaguarmannetjes soms coalities vormen (net als bij leeuwen en mannelijke cheeta’s). Dit kunnen ook mannetjes zijn die niet aan elkaar verwant zijn.

De jaguar is vooral in de nacht actief. In tegenstelling tot de andere grote katten, bromt en gromt de jaguar wel, maar brult dit dier zelden.

Voortplanting

De paartijd ligt niet vast maar valt vooral in de regentijd. Als het vrouwtje krols is, roept zij ’s morgens en ’s avonds om een mannetje te lokken. Gevechten tussen mannetjes onderling om een vrouwtje komen zelden voor. Het mannetje en vrouwtje blijven zo’n vier-vijf weken bij elkaar. Na de krolsheid en als er jongen zijn, duldt zij geen mannetjes in de buurt.

Na zo’n 90-113 dagen worden er 1-4 welpen geboren. De moeder verbergt hen in een schuilplaats. Eén worp kan zowel gevlekte als zwarte welpen hebben. Het wijfje verdedigt haar welpen zeer fel tegen iedere indringer, inclusief de vader.

Welpen wegen bij geboorte zo’n 700 – 900 gram en worden blind geboren. Na ongeveer dertien dagen gaan de ogen open en na zo’n twee tot vijf maanden trekken ze met de moeder mee. Als ze een half jaar zijn, leren ze echt jagen. Na ongeveer twee jaar zijn de welpen zelfstandig. Vrouwtjes zijn dan veelal ook geslachtsrijp terwijl dit bij de mannetjes rond de drie-vier jaar is.

Jacht

De jaguar is de enige grote katachtige die regelmatig prooien doodt door de schedel met zijn hoektanden te doorboren. Hij is daartoe uitgerust met een enorme kop en robuuste hoektanden. Prooien worden gedood door ze van achteren of opzij te bespringen en ze onmiddellijk in de nek, de schedelbasis of de hersenpan te bijten. Jaguars doden grote prooien soms ook door de nek te breken. Kleinere prooien kunnen worden gedood met een klap op de kop.

De jaguar is een formidabele jager en een opportunist. Prooi stelen is niet ongebruikelijk voor de jaguar maar er wordt ook eten verstopt om op een later tijdstip opgegraven te worden. Hierin lijken de jaguar en luipaard op elkaar.

De jaguar jaagt vooral van zonsondergang tot zonsopkomst en is gek op water. Het is dan ook een goede visser. Als deze kat vist, zit hij roerloos op een rotsblok of op een overhangende tak. Zodra de jaguar een vis ziet, wordt deze met de poot uit het water op de oever geslagen. Gedode dieren worden door de jaguar eerst versleept naar een schuilplaats, voordat de jaguar begint met eten. Hoewel de jaguar graag in bomen klimt, wordt veelal op de grond gejaagd en worden prooien vanuit een hinderlaag van dichtbij besprongen. Maar zelden wordt een prooi langere tijd achtervolgd.

Dieet

Als opportunistisch jager heeft de jaguar een uitgebreide menukeuze. Vrijwel ieder dier dat in het leefgebied van de jaguar voorkomt, vormt een potentiële prooi voor dit roofdier. Hierdoor staan er wel zo’n 85 verschillende soorten prooidieren op het menu! Om er maar eens wat te noemen; pekari’s (navelzwijn), herten, tapirs, apen, luiaards en vissen. Maar ook knaagdieren zoals ratten en capibara’s. De jaguar is de enige grote kat die regelmatig reptielen (zoals kaaimannen) doodt om ervan te leven.

Zoals gezegd is de jaguar een uitstekende jager die zelfs kaaimannen kan doden. Dat is mooi te zien in dit filmpje. De bijtkracht van de kaken van een jaguar is zo groot dat hij zelfs het schild van een grote schildpad kapot kan bijten. Deze schilden zijn voor onderzoekers vaak een eerste teken dat in een gebied jaguars leven.

Door afname van leefgebied komt het ook voor dat jaguars jacht maken op vee van boeren simpelweg omdat er te weinig prooidieren zijn. Dat maakt ze soms niet geliefd waardoor de nodige jaguars door mensen worden gedood.

Status

IUCN Rode Lijst: Near threatened (bijna bedreigd). Dit betekent dat het niet om een met uitsterven bedreigde diersoort zou gaan. Aantallen zijn onbekend; de grootste populatie jaguars (ca. 89% van de gehele populatie) leeft in het Amazone gebied en schattingen gaan uit van 57000-64.000 dieren. Wetenschappers stellen dat het met de populaties jaguars buiten de Amazone, slecht gesteld is. En dat het dier hier met uitsterven wordt bedreigd. Zo zouden er minder dan 200 volwassen jaguars leven in het Atlantische Regenwoud.

CITES Appendix: I. Dat betekent dat er niet commercieel gehandeld mag worden in dit dier. Helaas bestaat er een grote illegale handel in de jaguar. Lichaamsdelen zijn namelijk geliefd in traditionele Chinese medicijnen (TCM). Het geloof is dat specifieke lichaamsdelen van dieren zoals jaguars, heilzaam zouden werken tegen ziektes en aandoeningen. De jaguar wordt vooral gebruikt als vervanger van de van oudsher gebruikte tijger. Ook de tanden van de jaguar (fangs genoemd) zijn populair in met name Azië; ze worden gebruikt in sierraden vooral als statussymbool.

Bedreiging

De jaguar is een roofdier die bovenaan de voedselketen staat. Hij heeft dus geen natuurlijke vijanden, zijn enige vijand is de mens.

• De jaguar is officieel beschermd maar de vacht was en is zeer gewild en stroperij door de plaatselijke bevolking is dan ook een van de bedreigingen;
• Lichaamsdelen van de jaguar zijn populair in een gedeelte van traditionele Chinese medicijnen (TCM) als vervanger van de van oudsher gebruikte tijger. De jaguar wordt in China vaak aangeduid als ’tijger van Amerika’. Dit leidt steeds vaker tot stroperij en grote illegale handel;
• Door afname van leefgebied zijn er te weinig prooidieren. Hierdoor doden jaguars soms vee van boeren wat er vervolgens weer toe leidt dat zij op hun beurt gedood worden door de boeren;
• De enorme ontbossing in o.a. de Amazone, heeft een grote impact op de prooien en de jaguar zelf. Het leidt tot afname van leefgebied maar zorgt er ook voor dat diverse populaties geïsoleerd raken.

Ondersoorten

Op dit moment worden er geen ondersoorten jaguars erkend alhoewel de meningen hierover verdeeld zijn. De zwarte variant is geen ondersoort.

Fysieke kenmerken

• Lichaamslengte: gemiddeld 110-170 cm. De lichaamsgrootte van jaguars varieert binnen hun verspreidingsgebied. De kleinste jaguars komen voor in het Amazonegebied en Midden- Amerika, terwijl de grootste exemplaren te vinden zijn in de Pantanal;
• Staartlengte: gemiddeld 44-80 cm;
• Schouderhoogte: gemiddeld 65-80 cm;
• Gewicht: gemiddeld 56 tot 96 kilo.

Mannetjes zijn zwaarder dan de vrouwtjes en kunnen zelfs tot 148 kilo zwaar worden. In het wild worden jaguars niet ouder dan 15 jaar. In gevangenschap ligt dat stukken hoger.

Wil je een spreekbeurt over de jaguar houden? Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.

Op YouTube zijn veel filmpjes van jaguars te vinden, waaronder deze.

Laatst bijgewerkt:
oktober 2025