Wetenschappelijke naam

Panthera leo

Uiterlijk

Bekend zijn natuurlijk de manen die alleen voorkomen bij het mannetje. Het duurt meestal een jaar of zes voordat deze goed ontwikkeld zijn. Vrouwtjes zijn kleiner en hebben geen manen. De staart van leeuwen is voorzien van een donkere kwast. De leeuw heeft een brede kop, een korte snuit en relatief kleine, ronde oren. Het neusleertje wordt donkerder naarmate een leeuw ouder wordt. De vacht is kortharig en de kleur varieert van asgrijs en zandgeel tot okerbruin en bijna wit. Over de vacht verspreid liggen vage rozetachtige vlekken die vooral bij jongere leeuwen goed te zien zijn. Deze vlekken vervagen naarmate de leeuw ouder wordt en zullen uiteindelijk verdwijnen (de vlekken zijn, als je goed kijkt, echter altijd te zien). De kleur, plaats en hoeveelheid van de kop- en buikmanen, kan afhangen van de streek maar ook van de genetische achtergrond. De mannetjes leeuw in India bijvoorbeeld heeft buikmanen. Iets wat de leeuwen in Afrika niet hebben.

Het meest kenmerkende aan een leeuw zijn de manen die alleen bij het mannetje voorkomen. Foto © Evert Doorn, the Wild Site

Verspreiding en leefgebied

De leeuw leeft in Afrika. Hierbuiten leeft de leeuw alleen nog in India. Het leefgebied van de leeuw wordt enorm bedreigd en afname van zijn leefgebied is de belangrijkste bedreiging voor de leeuw. Veel boeren tolereren geen leeuwen op hun land waardoor het dier vooral voorkomt in Nationale parken of Reservaten: vaak afgesloten gebieden dus. Dit veroorzaakt een probleem bijvoorbeeld omdat dieren niet langer kunnen migreren. Bovendien zijn de gebieden vaak niet meer met elkaar verbonden waardoor de genenpoel verkleind wordt. In enkele landen kunnen leeuwen soms wel vrijelijk rondbewegen, zoals in Namibië. Ook dit heeft een keerzijde; de dieren komen regelmatig in conflict met mensen. Veelal leidt dit tot de dood van het dier.

Gebied waar de leeuw ooit leefde (bruin) en het gebied waar hij nu leeft (rood)

Territorium

Een groep bezet meestal een vast territorium (leefgebied) maar in sommige streken volgen zij de grote trekkende kudden gnoes, zebra’s en gazellen en is de levensstijl dus meer nomadisch. Hoewel leeuwen over het algemeen niet zo van water houden, zijn er ook leeuwen die zich gespecialiseerd hebben in het leven in moerasgebieden (Okavangadelta in Botswana). Afhankelijk van het leefgebied kunnen territoria enorm groot zijn of juist niet. Dit hangt mede af van de aanwezigheid van prooidieren.

De grootte van groep en territorium is afhankelijk van diverse factoren.

Gedrag

De leeuw is de enige katachtige die in een troep leeft (pride) en bestaat meestal uit zo’n vijf volwassen vrouwtjes, één of twee volwassen mannetjes en hun jongen en onvolwassen nakomelingen. Meestal zijn de vrouwtjes familie van elkaar en blijven zij hun hele leven bij elkaar. Een grote groep leeuwen beweegt zich meestal los van elkaar of in kleinere troepen. Als dieren van dezelfde troep elkaar tegenkomen, volgt een uitbundig ritueel van wrijven en likken. Vreemde leeuwen, zowel mannetjes als vrouwtjes, worden meestal weggejaagd.

Mannetjes blijven meestal niet langer dan drie of vier jaar bij de troep. Ze worden weggejaagd en moeten dan op zoek naar een eigen groep en leefgebied. Om dat te veroveren, moet allereerst het dominante mannetje worden verslagen. Daarbij worden heftige gevechten geleverd waarbij de mannetjes vaak ernstig verwond raken. Vandaar dat mannetjes graag coalities vormen; dat maakt ze sterker. De band tussen deze mannetjes is vaak enorm hecht zoals te zien is op dit filmpje.

Mannetjes, vaak broers, vormen hechte coalities. @ Loulou Beavers

Voortplanting

Leeuwinnen paren alleen met het dominante mannetje van de troep. Het vrouwtje werpt zo’n 3-6 welpen in een verscholen plek na een draagtijd van ca. 100 dagen. Als de welpen 4-6 weken zijn, introduceert de leeuwin hen in de troep. Vrouwtjes verzorgen en bewaken elkaars jongen. Na ca. 18 maanden zijn de welpen (semi) volwassen en na vijf jaar volgroeid. De mannetjes worden op een leeftijd van zo’n 3-4 jaar, uit de groep gezet en moeten op zoek naar eigen leefgebied. Wordt de troep overgenomen door een nieuw mannetje, dan zal deze de jonge welpen doden waardoor de vrouwtjes weer voor paring ontvankelijk worden. Veel welpen halen hierdoor het 1e levensjaar niet want de nieuwe baas wil alleen jongen die van hemzelf zijn en doodt dus de welpen als hij de troep overneemt.

Vrouwtjes blijven hun leven lang bij elkaar en zorgen voor elkaars kroost. @ Evert Doorn, The Wild Site

Jacht en dieet

De leeuw is het grootste deel van de dag inactief en komt vooral in actie voor de jacht. Leeuwen jagen het liefst in groepsverband in de schemer of nachtelijke uren. Over het algemeen zijn het vooral de vrouwtjes die jagen alhoewel het mannetje zal meehelpen als het om grotere prooien gaat. Als de prooi gedood is, breekt een grote chaos uit. Het is vaak een gevecht wie als eerste te eten krijgt. Over het algemeen krijgen de volwassen mannetjes het beste en meeste eten. Hier kun je zien hoe leeuwen jagen en eten.

Status en bedreiging

Op de IUCN rode lijst van bedreigde soorten staat de leeuw geclassificeerd als vulnerable (kwetsbaar). De leeuw in Centraal en West-Afrika staat aangemerkt als critically endangered (ernstig bedreigd) en de leeuw in India als endangered (bedreigd). De leeuw in Afrika staat op CITES appendix II. Dit betekent dat er ‘gehandeld’ mag worden in leeuwen bijvoorbeeld er mag op dit dier gejaagd worden. Op zich zou er heel wat te zeggen zijn om de leeuw via CITES verdragen, beter te beschermen (van II naar I). De aantallen dieren verminderen namelijk snel en daarnaast worden de bedreigingen voor het dier steeds groter. De redenen waarom die betere bescherming er niet komt, ligt waarschijnlijk in het gegeven dat de leeuw een gewilde jachttrofee is. Bij plaatsing op CITES Appendice I, wordt trofeejacht moeilijker.

De belangrijkste bedreiging voor de leeuw is afname leefgebied en het daaruit voortvloeiende conflict met de mens. Andere bijkomende factoren van afname liggen in (illegale) handel, slecht gereguleerde trofeejacht en ziekte. Een opkomende bedreiging ligt in de stroperij afkomstig door de vraag die er is naar lichaamsdelen van leeuwen in traditionele medicijnen, en dan vooral traditionele Chinese medicijnen (TCM). Hierdoor worden leeuwen systematisch gefokt en in het wild gestroopt.

Je zou het niet snel denken maar de King of Animals wordt met uitsterven bedreigd. @ Marlies & Wil Vermeesch-Holtmann

Ondersoorten

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen leeuwen levend in Centraal,- en West Afrika (Panthera leo leo) en leeuwen die leven in de rest van Afrika, vooral zuidelijk Afrika (Panthera leo melanochaita). De leeuw in West,- en Centraal Afrika zou, aldus onderzoekers, verwant zijn aan de leeuw in India en wordt daarom tot dezelfde subsoort gerekend. Er worden op dit moment dus twee subsoorten erkend. Er waren er ooit meer, denk aan de Atlas leeuw, maar die zijn uitgestorven.

Klik hier voor een overzicht van ondersoorten.

Fysieke kenmerken

Lichaamslengte: mannetje ca. 170-250 cm, vrouwtje ca. 140-185 cm.
Staartlengte: ca. 60-100 cm.
Schouderhoogte: ca. 80-128 cm.
Gewicht: mannetje ca. 145-225 kg, vrouwtjes ca. 110-167 kg.
Levensverwachting: ca. 10-18 jaar in het wild en ca. 14-30 jaar in gevangenschap. Mannetjes in het wild worden over het algemeen minder oud dan vrouwtjes.

Wil je een spreekbeurt over de leeuw houden?
Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.

Laatst bijgewerkt:
2024