Wetenschappelijke naam

Caracal aurata. Aurata is het Latijnse woord voor ‘goud’.

Uiterlijk

De Afrikaanse goudkat is ongeveer tweemaal zo groot als de gemiddelde huiskat. Een mannetje weegt maximaal 16 kilo.

• Kop:
  • de kop is breed en rond. Van de ogen naar de neus lopen zwarte lijntjes. De oren zijn aan de binnenkant wit en aan de buitenkant zwart. Rond de ogen en op de wangen heeft de Afrikaanse goudkat witte vlekken.
•  Vachtkleur:
  • Deze kan uiteenlopen van okerkleurig, roodbuin, grijs en zelfs zwart (melanistisch).

per leefgebied kunnen de dieren er verschillend uitzien qua vachtkleur en vachttekening.

• Vachtpatroon:
  • Het vachtpatroon kan variëren van egaal tot gevlekt. Het lijkt erop dat de dieren die leven in West-Afrika vaak meer gevlekt zijn dan de dieren die leven in Centraal-Afrika;
  • Er zijn wel bijna altijd vlekken zichtbaar op de buik;
  • De buik is veelal wit;
  • De staart is meestal bedekt met een ringpatroon en eindigt vaak in een zwarte punt.

Photo credit: David Mills / Panthera

Verspreiding en leefgebied

Er is nog veel onbekend over dit dier. In 2019 begon de stichting Embaka een grootschalig onderzoek naar de Afrikaanse goudkat in zijn verspreidingsgebied. Hiertoe werd de African Golden Cat Conservation Alliance (AGCCA) opgericht; een netwerk van 46 natuurbeschermers in de 19 landen waar dit dier voorkomt. Zij hebben sinds die tijd een groot cameratrap netwerk uitgezet en zijn op dit moment bezig om alle foto’s in kaart te brengen. De uiteindelijke resultaten moeten nog worden gepubliceerd maar wat in ieder geval duidelijk is, is dat de soort in lage dichtheden voorkomt, zelfs in beschermde habitats. In Oeganda en Gabon bijvoorbeeld werden bij onderzoeken slechts 16 exemplaren per 100 km2 aangetroffen.

Hoewel sterk afhankelijk van een bosrijke omgeving (regenwoud), weet deze kat zich door opportunistisch gedrag te handhaven in diverse leefgebieden – zelfs in gefragmenteerd gebied. Het belangrijkste leefgebied voor deze kat is het Congobekken.

Gebieden & omgeving:

• Regenwouden van westelijk,- en Centraal-Afrika. In 2021 werd dit dier ook vastgelegd op cameratraps in Angola en Oeganda. In Kenia werd in 2019 een dode Afrikaanse goudkat langs de weg gevonden – dit is het eerste bevestigde geval sinds 1946 in dat land. In 2018 werd het dier aangetroffen op cameravallen in Tanzania;
• Geeft de voorkeur aan bosachtig gebied;
• Dicht struikgewas.

Hoogte:

• De Afrikaanse goudkat is in Oeganda aangetroffen op hoogtes tot 3.600 m.

Verspreidingsgebied Afrikaanse goudkat

Territorium

Net als bij andere katachtigen, gaat men er van uit dat deze katten een territorium hebben dat ook gemarkeerd wordt met bijvoorbeeld urine.

Gedrag

Waarschijnlijk weet men van alle katten die in Afrika leven over deze soort het minst. Sinds 2019 is men zoals al gezegd, bezig met een groot cameratrap onderzoek. De resultaten moeten nog gepubliceerd worden maar hieruit is in ieder geval gebleken dat de katten weliswaar zowel overdag als ’s nachts actief zijn, maar dat velen uitsluitend nachtdieren zijn. Ze vermijden waarschijnlijk menselijke activiteit overdag.

De Afrikaanse goudkat is zeer waarschijnlijk solitair en kan ook uitstekend zwemmen.

Voortplanting

Ook hierover is weinig bekend. Kittens zijn in het wild bijna nooit gezien dus men vermoedt dat de moeder hen verbergt in dik struikgewas of holen. Door Afrikaanse goudkatten in gevangenschap te observeren, is het volgende vastgelegd;

• Na een draagtijd van zo’n 75 dagen worden 1-2 kittens geboren;
• In één nest kunnen zowel rode, bruine als zwarte en grijze kittens geboren worden;
• De kittens blijven ongeveer een jaar bij hun moeder waarnaar ze op zoek moeten naar eigen leefgebied;
• Vrouwtjes zijn voor het eerst krols met 11 maanden en mannetjes zijn seksueel volwassen met ongeveer 18 maanden;
• De ontwikkeling van Afrikaanse goudkat kittens gaat sneller dan in vergelijking met andere kittens. Eén kitten kon op 16 dagen oud een muur van 40 centimeter beklimmen.

Kitten gefotografeerd met een automatische camera Copyright David Mills, WCS en Panthera – 2015

Jacht en dieet

De Afrikaanse goudkat is een opportunistische jager en houdt zich dus niet aan een strikt dieet patroon. Zo zie je in dit filmpje hoe het dier jacht maakt op een pangolin (schubdier). Over het algemeen jaagt de Afrikaanse goudkat op kleinere prooidieren van gemiddeld 1-2 kilo zwaar.

In januari 2015 zijn er resultaten bekend geworden van zeven onderzoeken met automatische camera’s die in het Kibale National Park in Oeganda zijn gehouden. Hieruit is het onderstaande gebleken:

• De Afrikaanse goudkat jaagt hier op de heetste uren van de dag, waarschijnlijk om zo luipaarden te vermijden;
• De Afrikaanse goudkat kan klimmen maar jaagt toch het liefst over de grond;
• Hij bejaagt prooidieren veelal uit een hinderlaag. Het dier kan ook, net als het luipaard, prooi dat bijna zo zwaar is als hijzelf, de boom inslepen.

Het menu bestaat voornamelijk uit knaagdieren en duikers (kleine antilopen). Hij jaagt ook op vogels, klipdassen, vleermuizen en primaten. In het Tai Nationaal Park in de Ivoorkust werden in de uitwerpselen van Afrikaanse goudkatten regelmatig resten van schubdieren aangetroffen.

De Afrikaanse goudkat vergrijpt zich soms aan geiten wat het dier soms in conflict brengt met mensen.

Status

• IUCN Rode Lijst: Vulnerable (kwetsbaar);
• CITES Appendix: II.
  Dit betekent dat het om een bedreigde diersoort gaat maar dat het dier niet met uitsterven wordt bedreigd. Handel in de Afrikaanse goudkat is daarom gereguleerd toegestaan.
• Geschat aantal: onbekend. Onderzoekers schatten dat er minder dan 10.000 Afrikaanse goudkatten zijn.

Bedreiging

• Grootste bedreiging is afname van leefgebied, bijvoorbeeld door houtkap. Hierdoor ontstaan steeds meer kleine stukken leefgebied. Hierdoor wordt het ook steeds lastiger voor de dieren om elkaar te vinden. Men schat in dat reeds 44% van het oorspronkelijke leefgebied van de Afrikaanse goudkat, verloren is gegaan;
• Menselijke activiteiten zoals de aanleg van wegen door de leefgebieden van de Afrikaanse goudkat, vormen ook een belangrijke bedreiging. Hierdoor wordt het ook steeds gemakkelijker voor mensen om in het leefgebied te komen en om strikken te plaatsen;
• Bushmeat-stroperij; door vallen te plaatsen voor bijvoorbeeld antilopen voor voedsel (bushmeat), verdwijnen de prooidieren voor de Afrikaanse goudkat. Maar de katten raken zelf ook verstrikt in deze vallen. Onderzoekers die zich voor dit dier inspannen, stellen dat deze strikken zorgen voor de grootste afname van de dieren. In drie Oegandese bossen werden in één jaar 80 goudkatten gevangen – bijna allemaal onbedoeld en dus als ‘bijvangst’;
• De impact van de bewuste jacht op en handel in de Afrikaanse goudkat is onduidelijk, maar het zou een aanzienlijke bedreiging kunnen vormen. Hoewel de Afrikaanse goudkat vaak niet de doelsoort is, wordt hij, als hij wordt gevangen, gegeten en wordt zijn vacht gebruikt of verkocht, bijvoorbeeld voor rituele doeleinden, om dingen in te pakken (delen van de huid van de Afrikaanse goudkat hebben een totemistische waarde) of als geluksbrenger voor succesvolle jachtpartijen;
• Hoewel er nog niet veel over bekend is, denken onderzoekers dat Afrikaanse goudkatten ook gedood worden door mensen omdat zij in de dieren een bedreiging zien voor hun geiten en kippen.

Het luipaard is een natuurlijke vijand dat de Afrikaanse goudkat zal doden wanneer de mogelijkheid zich aandient. Dit dier wordt dan ook zoveel mogelijk gemeden door de Afrikaanse goudkat.

Ondersoorten

Op dit moment gaat men uit van twee ondersoorten. Klik hier voor een overzicht.

Fysieke kenmerken

• Lichaamslengte:  gemiddeld 65-90 centimeter;
• Staartlengte: gemiddeld 28-35 centimeter;
• Schouderhoogte: gemiddeld 50 cm;
• Gewicht: gemiddeld 7-16 kilo.

Mannetjes zijn over het algemeen grote en zwaarder dan de vrouwtjes.

• Levensverwachting: ca. 12 jaar in gevangenschap, in het wild waarschijnlijk lager.

Courtesy of Indianapolis Prize

Wil je een spreekbeurt over de Afrikaanse goudkat houden?
Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.

Op YouTube zijn filmpjes te zien van de Afrikaanse goudkat, zoals deze.

Laatst bijgewerkt:
oktober 2025