Wetenschappelijke naam

Felis silvestris.

Uiterlijk

De Europese wilde kat is ongeveer zo groot als een grote huiskat. Hij heeft een brede kop en wijd uitstaande oren.

•  Vacht:
  • De kleur van de vacht is grijs, bruin of rossig met een donkere tekening die op de flanken meestal wat vager is;
  • Met strepen;
  • Kenmerkend is de donkere rugstreep die eindigt bij de staart;
  • Gezicht, buik en binnenkant van de poten zijn vaak lichter van kleur;
  • In de winter is er vaak een dikke wintervacht in tegenstelling tot de dunne zomervacht.
• Poten:
  • Over het algemeen iets langer als die van de huiskat;
  • De voetzolen zijn alleen bij de tenen zwart of donker;
  • Vaak met donkere, horizontale strepen.
• Staart:
  • Borstelige, dikke staart met drie tot vijf zwarte ringen en een stompe, zwarte punt.

De Europese wilde kat die in de Caucasus en Turkije leeft, is doorgaans lichter grijs met een vager patroon op de flanken en staart, vergeleken met de Europese wilde kat die in Europa leeft. Die heeft over het algemeen een duidelijker, gestreept patroon.

Verschil met huiskat

De Europese wilde kat, hier op foto, wordt vaak verward met onze Cyperse huiskat

De Europese wilde kat lijkt erg op een grote, forse cyperse huiskat en wordt hiermee dan ook vaak verward. De dieren kruizen ook vaak met elkaar. Als je een Europese wilde kat in de natuur ziet, moet je goed kijken om hem te herkennen. Toch zijn er wel wat verschillen;

• Staart van de Europese wilde kat is dikker en voller als die van de huiskat;
• Beide dieren hebben een streep over de rug, maar bij de Europese wilde kat, stopt deze bij de staart;
• De voetzolen van de Europese wilde kat zijn alleen bij de tenen zwart of donker. Bij een huiskat zijn de hele voetzolen zwart of donker gekleurd;
• Ook de lichte, vleeskleurige neus is een kenmerk van de Europese wilde kat;
• De Europese wilde kat staat bekend om zijn onafhankelijke aard; er wordt gezegd dat dit dier niet ’te temmen’ is.

Bron: Roofdiergids, Jeroen Helmer-ARK Natuurontwikkeling

In dit filmpje worden enkele lichamelijke verschillen opgesomd.

Verspreiding en leefgebied

Oorspronkelijk kwam de wilde kat voor in de bossen van geheel Europa. Het verspreidingsgebied van het dier is echter als gevolg van ontbossing en eeuwenlange bestrijding opgesplitst geraakt in aparte deelgebieden. De Europese wilde kat leeft nu nog in gebieden van continentaal Europa, Schotland, Turkije en de Kaukasus.

Ook in Nederland heeft de Europese wilde kat zich inmiddels gevestigd. Via Duitsland (de Eiffel) bereikt hij Limburg en is hij inmiddels ook gesignaleerd in het natuurgebied Strabrechtse Heide, vlakbij Eindhoven.

De wilde kat werd lang gezien als een echt bosdier. Tegenwoordig weten we dat dat wat genuanceerder ligt. Een groot deel van de dag brengt hij inderdaad in de beschutting van bos door, en hoe ouder en gevarieerder dat bos is, hoe meer de wilde kat het naar de zin is. Hij rust onder omgevallen bomen, in dassenburchten, in holle bomen en in andere natuurlijke holtes, of onder houtstapels, ook een favoriete plek om jongen te krijgen. Voedsel zoeken doet een wilde kat echter vooral in ruige graslanden, langs bosranden en op kapvlakten, plekken waar veel (woel-)muizen leven, zijn hoofdvoedsel. Wel moet er bosgebied in de buurt zijn. Dit is essentieel voor de dieren om te kunnen schuilen en rusten. Dit lijkt vooral van belang voor de vrouwtjes.

Europese wilde katten houden niet erg van water maar ze kunnen wel zwemmen. Zelfs relatief grote rivieren vormen niet per se een barrière voor deze wilde katten, aangezien ze de Rijn zijn overgestoken op plaatsen zonder bruggen of andere oversteekplaatsen.

In de Pyreneeën en in de Zwitserse Jura komen Europese wilde katten voor tot op 2250 meter hoogte.

Populaties van de Europese wilde kat zijn vaak versplinterd en nemen af, bijvoorbeeld op het Iberisch Schiereiland. In Duitsland en Frankrijk zijn de populaties de laatste jaren echter toegenomen. De geschatte dichtheid van de Europese wilde kat varieert sterk, van 0,7 tot wel 250 individuen per 100 km². De aanwezigheid van prooidieren en beschutting is hierbij bepalend.

Territorium

De grootte van het territorium kan aanzienlijk variëren. Zo werden in het Cabañeros National Park in Spanje territoria aangetroffen van wel 60 km², terwijl de territoria in Hongarije varieerden van 1,5 tot 8,7 km². De grootte van het territorium lijkt te worden beïnvloed door allerlei factoren, zoals de beschikbaarheid van prooi. Zo werd in Schotland bijvoorbeeld vastgesteld dat in gebieden met een overvloed aan konijnen de territoria kunnen variëren van minder dan 1 km² tot ongeveer 6 km². In Schotse gebieden, waar wilde katten voornamelijk afhankelijk zijn van kleinere prooien zoals muizen en woelmuizen, werd de territoria geschat op 8 tot 18 km².

Mannetjes hebben doorgaans grotere territoria dan vrouwtjes en deze overlappen elkaar. De overlapping van territoria tussen individuen van hetzelfde geslacht is echter laag.

Hun leefgebied (homerange) kan variëren afhankelijk van de seizoenen. Mannetjes vergroten hun leefgebied tijdens de paartijd in de late winter en het vroege voorjaar. Zo breidde een mannetje in Schotland zijn leefgebied in die tijd uit van 5 km² naar 25 km². Vrouwtjes daarentegen vergroten hun leefgebied in de zomer, wanneer ze hun jongen grootbrengen.

De Europese wilde kat heeft diverse voedselconcurrenten, bijvoorbeeld caracal en lynx, die hij zal proberen te vermijden. In gebieden waar deze dieren veelvuldig voorkomen, zie je minder Europese wilde katten.

Gedrag

Ondanks dat de wilde kat een van de meest verspreide en meest voorkomende katten is, is de kennis omtrent deze kat niet erg groot. Kleine katten zijn moeilijk te bestuderen in het wild en de wilde kat is gezien het zeer schuwe karakter wellicht de moeilijkste van alle kleine katachtigen. Daarnaast wordt het dier vaak verward met de Europese huiskat.

Het sociale gedrag van de Europese wilde kat verschilt per gebied. Leven in een bepaald gebied de katten solitair, in een ander gebied kan dat heel anders zijn. Er kunnen groepjes zijn waar vrouwtjes elkaars jongen zogen en waar mannetjes interesse in ‘hun’ jongen tonen. Ook moeders en dochters begroeten elkaar in deze situatie. Dit typische niet-solitaire gedrag is eigenlijk alleen bekend bij leeuwen. Waarom dit soms voorkomt, is nog niet precies bekend (bij verwilderde huiskatten is dit groepsgedrag ook bekend).

Europese wilde katten worden over het algemeen beschouwd als solitaire dieren die vooral in de nacht actief zijn. In gebieden met weinig menselijke activiteit zijn deze katten vaak ook overdag actief, met een piek in de ochtend- en avondschemering. In West-Schotland werd vastgesteld dat Europese wilde katten ’s nachts meer dan 10 km kunnen afleggen om op open terrein te foerageren en overdag te rusten in struikgewas. Schuilplaatsen nabij bosranden hebben de voorkeur als rustplaats. Europese wilde katten gebruiken vaak holen van andere zoogdieren, zoals vossen of dassen.

Er zijn aanwijzingen dat de katten contact hebben met, in ieder geval, hun buren, via geur of geluid. De Europese wilde kat gebruikt geursporen (urine sproeien bij beide geslachten en onbedekte ontlasting) voor communicatie. Vocale communicatie vindt het hele jaar door plaats, maar het meest frequent in de paartijd. In dit filmpje kun je de geluiden van veel wilde kattensoorten horen, waaronder die van de Europese wilde kat.

Voortplanting

De paartijd valt in de late winter, tussen januari en maart. De meeste geboortes vinden plaats in april en mei. De vader is niet bij de opvoeding betrokken. Na ongeveer 65 dagen worden de kittens geboren op een plek geboren waarvan de moeder denkt dat die veilig is. Zoals in hoog gras, holle bomen of boomholten en rotsspleten. Ook worden er vaak holen gebruikt die andere dieren gemaakt hebben. Kittens kunnen van verschillende vaders zijn.

Kittens beginnen met het eten van vast voedsel wanneer ze een maand oud zijn, worden gespeend op een leeftijd van 3,5-4,5 maanden en leren geleidelijk jagen tussen de 3-5 maanden.

• Draagtijd: gemiddeld 64-71 dagen;
• Aantal jongen: 2-5 kittens;
• Volwassen: kan variëren van 5-10 maanden en de geslachtsrijpheid wordt bereikt door vrouwtjes op 6,5-11 maanden en door mannetjes op 9-10 maanden.

Copyright: Tierpark Nordhorn

Jacht en dieet

De Europese wilde kat jaagt bijna uitsluitend op de grond, hoewel het dier een uitstekende klimmer is. De kat besluipt zijn prooi meestal, gevolgd door een snelle aanval. Naast het besluipen van een prooi kan de wilde kat ook een eindeloos geduld hebben en wachten in een hinderlaag totdat de beoogde prooi gepakt kan worden. Er wordt vooral in de nacht gejaagd.

Het hoofdvoedsel van de Europese wilde kat bestaat uit knaagdieren, zoals ratten, muizen en vooral woelmuizen. In gebieden waar konijnen voorkomen, zijn deze vaak de favoriete prooi van de Europese wilde kat. Hij jaagt af en toe op  vogels, insecten, kikkers, hagedissen, hazen en pluimvee, of zelfs op kleinere carnivoren zoals marters, wezels en bunzingen. Europese wilde katten zijn ook aaseters en verstoppen voedsel om er later naar terug te keren en verder te eten.

Status

• IUCN Rode Lijst: Least concern (niet bedreigd).
• CITES Appendix: II.
• Geschat aantal: onbekend.

In grote delen van zijn verspreidingsgebied ontbreekt betrouwbare informatie over de beschermingsstatus en is de populatietrend binnen zijn verspreidingsgebied onbekend. De Europese wilde kat wordt in veel landen op nationaal niveau als bedreigd beschouwd.

Bedreiging

Overal waar de wilde kat leeft, vormt vermenging met (verwilderde) huiskatten een grote bedreiging. Over het algemeen zijn er in sommige delen van het verspreidingsgebied van de Europese wilde kat waarschijnlijk slechts enkele genetisch zuivere individuen overgebleven als gevolg van deze hybridisatie. In Schotland bijvoorbeeld wordt geschat dat meer dan 80% van de wilde katten die in het wild voorkomen, hybriden of verwilderde katten zijn. Populaties van Europese wilde katten in Oost-Europa worden over het algemeen beschouwd als genetisch relatief zuiver.

Andere bedreigingen zijn de overdracht van ziektes door huiskatten (zoals het Feline Immunodeficiency Virus en het Feline Leukemievirus) en de concurrentie met verwilderde katten om voedsel.

Ook het verlies (en versnippering van leefgebied) vormt een grote bedreiging. Sowieso door direct of indirect ingrijpen van de mens, wordt de Europese wilde kat vaak slachtoffer. Bijvoorbeeld door afname of versnippering van leefgebied, moet de Europese wilde kat op zoek naar nieuw leefgebied. Het dier moet daarvoor met regelmaat wegen oversteken en hierbij worden veel dieren aangereden.

Ook gif dat mensen inzetten als bestrijdingsmiddel, tegen bijvoorbeeld knaagdieren, heeft een impact op de Europese wilde kat. Ook doden mensen Europese wilde katten omdat ze bang zijn dat deze jacht maakt op hun pluimvee.

Voor de diverse ondersoorten zijn er projecten en programma’s. Zo leven in Schotland de laatste Europese wilde katten van Groot Brittannië. Hier doen ze er alles aan om dit dier voor uitsterven te behoeden.

Ondersoorten

Officieel worden er geen ondersoorten erkend van de Europese wilde kat. Er zijn binnen de IUCN Cat Specialist Group in ieder geval voorstellen om een onderverdeling te maken in;

• Felis silvestris silvestris (Europe, inclusief Schotland, Sicilië en Kreta); 
• Felis silvestris caucasica (Kaukasus en Turkije). 

Veel moet nog uitgezocht worden want het leefgebied van het dier is enorm groot. Verschillen in leefwijze en uiterlijk, lijken daarmee vanzelfsprekend.

Klik hier voor een overzicht van ondersoorten.

Copyright: Marc Baldwin / British Wildlife Centre (wilde kat in Schotland)

Fysieke kenmerken

• Lichaamslengte: gemiddeld 45-80 centimeter;
• Staartlengte: gemiddeld 30 centimeter;
• Gewicht: gemiddeld 3-8 kilo.

Mannetjes zijn groter en zwaarder dan de vrouwtjes.

• Levensverwachting: ca. 10 jaar in het wild. In gevangenschap tot zo’n 16 jaar.

Wil je een spreekbeurt over de wilde katten houden?
Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.

Op YouTube zijn veel filmpjes te vinden over de Europese wilde kat, waaronder deze.

Laatst bijgewerkt:
augustus 2025