Wetenschappelijke naam

Panthera onca. Panthera is de Latijnse vertaling van het Griekse woord ‘leopard’ en betekent ‘panter’. De Indianen uit de regenwouden van Zuid-Amerika noemden het dier “yaguara” wat ‘beest dat doodt met één greep’ betekent.

Uiterlijk

De jaguar lijkt qua uiterlijk en gedrag veel op het luipaard. De jaguar leeft echter in Amerika en het luipaard in Afrika en Azië. In tegenstelling tot de jaguar heeft het luipaard liever geen natte poten en brengt hij een groot deel van zijn dag hoog in de boom door. De jaguar is daarentegen vaak in het water te vinden; het is een uitstekende zwemmer. Daarnaast zijn er ook duidelijke uiterlijke verschillen te zien. De jaguar is robuuster dan het luipaard, de staart is korter en de kop zwaarder. De jaguar heeft de krachtigste beet van alle katachtigen en kan zelfs het schild van een schildpad doorklieven.

• Vacht:
  • Lichtgeel tot goudbruin, ook zwart (melanistische) en heel zeldzaam, wit (albino);
  • Grote zwarte rozetten waarbij de grootste ook in het midden nog meerdere zwarte stippen hebben (beide variëren in vorm en grootte);
  • De buik van de jaguar is wit met vlekken;
  • De vlekken op de staart kunnen overgaan in zwarte ringen aan het uiteinde.

• Kop:
  • Zware grote kop met een brede neus en sterke kaken.
  • De ogen hebben ronde pupillen.
  • De oren zijn aan de achterkant zwart met een witte vlek.

Verspreiding en leefgebied

De jaguar komt voor in Midden-Amerika en een groot deel van Zuid-Amerika; in de Amazone, het Atlantisch Regenwoud en de Pantanal. De jaguar is uitgestorven in El Salvador en Uruguay.

Gebied & omgeving

In een groot aantal verschillende biotopen kunnen jaguars te vinden zijn, variërend van dichtbegroeide nevelwouden en regenwoud tot kustwouden. Ook droogbossen en meer open terrein wordt wel door ze bewoond, mits er genoeg dekking is van gras en rotsen tijdens het jagen. Bij voorkeur leven jaguars in de buurt van water. Onderzoek heeft uitgewezen dat jaguars er over het algemeen nauwelijks verder dan 500 meter vandaan gaan.

Het verspreidingsgebied van de jaguar is wel erg groot maar de aantallen jaguars worden beperkt naar gelang de aanwezigheid van prooidieren. Het aantal jaguars varieert van 1,7-4 per 100 km².

Hoogte:

• Maximaal 3.000 m.

Territorium

Jaguars leven solitair en hebben een territorium dat bij een vrouwtje kan variëren van ca. 25 tot 38 km² oppervlakte. Het territorium van een mannetje is het dubbele en kan dat van twee tot drie vrouwtjes overlappen. Aan de rand van zo’n territorium verspreidt de jaguar plas en poep om geursporen af te geven (en om zo concurrentie te waarschuwen). Ook laat hij krabsporen op bomen achter om zijn geur te verspreiden. Jaguars houden zich bijna altijd op in de buurt van water.

Gedrag

Jaguars zijn uitstekende zwemmers die er niet voor terug deinzen enorm brede rivieren over te steken. Ondergelopen gebieden worden ook via bomen overgestoken. Gewoonlijk verplaatst de jaguar zich langs rivieroevers. Soms leggen jaguars (meestal mannetjes), om tot nu toe nog onverklaarbare reden, grote afstanden af. Een bepaalde jaguar werd bij toeval 800 km van zijn oorspronkelijke territorium waargenomen via een zender in de halsband die hij twee maanden eerder had om gekregen tijdens een onderzoek in dat gebied.

Jaguars zijn, met uitzondering van moeder en welpen, solitair. Dus alleen levend. Echter, uit een onderzoek (gepubliceerd in augustus 2022) blijkt dat jaguarmannetjes soms coalities vormen (net als bij leeuwen en cheeta’s). Dit kunnen ook mannetjes zijn die niet aan elkaar verwant zijn.

De jaguar is vooral in de ochtend- en avondschemering actief. In tegenstelling tot de andere grote katten, bromt en gromt de jaguar wel, maar brult dit dier zelden.

Voortplanting

• Paartijd: ligt niet vast maar valt vooral in de regentijd;
• Voortplantingscyclus van de vrouwtjes: interval van 6 tot 17 dagen. Als het vrouwtje krols is, roept zij ’s morgens en ’s avonds om een mannetje te lokken. Na de krolsheid en als er jongen zijn, duldt zij geen mannetjes in de buurt. Gevechten tussen mannetjes onderling om een vrouwtje komen zelden voor;
• Nestplaats: in een goed verborgen hol;
• Draagtijd: 90 tot 110 dagen;
• Aantal jongen: 1-4 welpen. Eén worp kan zowel gevlekte als zwarte welpen hebben. Sterfte van welpen in het eerste levensjaar is ca. 50%.

Het wijfje verdedigt haar welpen zeer fel tegen iedere indringer, inclusief de vader. Welpen wegen bij geboorte zo’n 700 – 900 gram. Na ongeveer dertien dagen gaan de ogen open en na zo’n half jaar trekken ze met de moeder mee om te leren jagen. Na ongeveer twee jaar zijn de welpen echt zelfstandig. Vrouwtjes zijn dan veelal ook geslachtsrijp terwijl dit bij de mannetjes rond de drie-vier jaar is.

Jacht

• De jaguar is een formidabele jager en een opportunist. Prooi stelen is niet ongebruikelijk voor de jaguar maar er wordt ook eten verstopt om op een later tijdstip opgegraven te worden. Hierin lijken de jaguar en luipaard op elkaar;
• De jaguar jaagt vooral van zonsondergang tot zonsopkomst en is gek op water. Het is dan ook een goede visser. Als deze kat vist, zit hij roerloos op een rotsblok of op een overhangende tak. Zodra de jaguar een vis ziet, wordt deze met de poot uit het water op de oever geslagen. Gedode dieren worden door de jaguar eerst versleept naar een schuilplaats, voordat de jaguar begint met eten;
• Hoewel de jaguar graag in bomen klimt, wordt veelal op de grond gejaagd en worden prooien vanuit een hinderlaag van dichtbij besprongen. Maar zelden wordt een prooi langere tijd achtervolgd;
• Dieren van 200-300 kg kan de jaguar tegen de grond werken en de prooi wordt door een beet aan de schedelbasis gedood. Bij kleinere prooien wordt de schedel met één klap verbrijzeld.

Dieet

Als opportunistisch jager heeft de jaguar een uitgebreide menukeuze. Vrijwel ieder dier dat in het leefgebied van de jaguar voorkomt, vormt een potentiële prooi voor dit roofdier. Hierdoor staan er wel zo’n 85 verschillende soorten prooidieren op het menu! Om er maar eens wat te noemen; pekari’s (navelzwijn), herten, tapirs, apen, luiaards en vissen. Maar ook knaagdieren zoals ratten en capibara’s. De jaguar is de enige grote kat die regelmatig reptielen doodt om ervan te leven.

Zoals gezegd is de jaguar een uitstekende jager die zelfs kaaimannen kan doden. Dat is mooi te zien in dit filmpje. De bijtkracht van de kaken van een jaguar is zo groot dat hij zelfs het schild van een grote schildpad kapot kan bijten. Deze schilden zijn voor onderzoekers vaak een eerste teken dat in een gebied jaguars leven.

Door afname van leefgebied komt het ook voor dat jaguars jacht maken op vee van boeren.

Status

IUCN Rode Lijst: Near threatened (bijna bedreigd). Dit betekent dat het niet om een met uitsterven bedreigde diersoort zou gaan. Aantallen zijn onbekend; de grootste populatie jaguars (ca. 89% van de gehele populatie) leeft in het Amazone gebied en schattingen gaan uit van 57000-64.000 dieren.

CITES Appendix: I. Dat betekent dat er niet commercieel gehandeld mag worden in dit dier. Helaas bestaat er een grote illegale handel in de jaguar. Lichaamsdelen zijn namelijk geliefd in traditionele Chinese medicijnen (TCM). Het geloof is dat specifieke lichaamsdelen van dieren zoals jaguars, heilzaam zouden werken tegen ziektes en aandoeningen. De jaguar wordt vooral gebruikt als vervanger van de van oudsher gebruikte tijger.

Bedreiging

De jaguar is een roofdier die bovenaan de voedselketen staat. Hij heeft dus geen natuurlijke vijanden, zijn enige vijand is de mens.

• De jaguar is officieel beschermd maar de vacht is zeer gewild en stroperij door de plaatselijke bevolking is dan ook een van de bedreigingen;
• Lichaamsdelen van de jaguar zijn populair in een gedeelte van traditionele Chinese medicijnen (TCM) als vervanger van de van oudsher gebruikte tijger. De jaguar wordt in China vaak aangeduid als ’tijger van Amerika’. Dit leidt steeds vaker tot stroperij en grote illegale handel;
• Doordat de jaguars soms vee doodt, worden zij op hun beurt weer gedood door de boeren;
• Ontbossing heeft ook een grote impact op de prooien en de jaguar zelf. Het leidt tot afname van leefgebied maar zorgt er ook voor dat diverse populaties geïsoleerd raken.

Ondersoorten

Op dit moment worden er geen ondersoorten jaguars erkend. De zwarte variant is geen ondersoort.

Fysieke kenmerken

• Lichaamslengte: gemiddeld 110-170 cm. De mannetjes zijn groter dan de vrouwtjes;
• Staartlengte: gemiddeld 44-80 cm;
• Schouderhoogte: gemiddeld 65-80 cm;
• Gewicht: 56 tot 96 kilo gemiddeld. Mannetjes zijn zwaarder dan de vrouwtjes en kunnen zelfs tot 148 kilo zwaar worden.

In het wild worden jaguars gemiddeld 15 jaar oud. In gevangenschap ligt dat stukken hoger.

Wil je een spreekbeurt over de jaguar houden? Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.

Laatst bijgewerkt:
maart 2025