Wetenschappelijke naam

Leptailurus serval  (tot april 2017 Caracal serval ).

Uiterlijk

De serval is een middelgrote katachtige met slanke, lange poten en een langgerekte nek. Hiermee kan hij goed jagen op kleine prooien in lang gras en heeft hij een goed uitzicht. Meest opvallende zijn waarschijnlijk de oren van de serval; die zijn opvallend groot.

• Vachtkleur:
  • licht,- of geelbruin met zwarte vlekken die op de nek en schouders vaak over gaan in strepen;
  • de buik is (vuil)wit zonder vlekken of strepen;
  • zwarte (melanistische) servals worden vooral aangetroffen in de hooglanden van Oost-Afrika zoals Ethiopië.
• Vachtpatroon:
  • Ronde vlekken die hier en daar in strepen overgaan;
  • Er zijn ook servals waargenomen met een vachtpatroon van fijne, dichte (kleine) vlekken, in plaats van de grote, duidelijke vlekken die vaker voorkomen bij de soort. Dit wordt ‘servaline morph’ genoemd, te zien op de foto hieronder. Dit patroon van fijnere, talrijkere vlekken biedt een betere camouflage in dichtbegroeide gebieden.  

Photo P. Henschel, Panthera

• Lichaam:
  • Zeer lange poten (relatief de langste poten van alle katachtigen in verhouding tot het lichaam) waarbij achterpoten langer zijn dan de voorpoten;
  • Relatief kort staartje met zwarte vlekken en strepen;
  • Langgerekte nek.
• Kop:
  • Relatief klein hoofd in vergelijking met de rest van het lichaam;
  • Grote, afgeronde oren (in vergelijking met het gezicht, opvallend groot).
  • Achterzijde van de oren is zwart met een duidelijke witte vlek in het midden.
  • Korte snuit.

Verspreiding en leefgebied

De serval komt alleen voor in Afrika, vooral in de gebieden ten zuiden van de Sahara, West-Afrika en sporadisch in Noordwest-Afrika. De serval leeft voornamelijk in savannes en open graslanden en in waterrijke gebieden (wetlands). Je vindt ze ook in open bossen en in bergheidegebieden. Woestijn of te droge gebieden, zal de serval vermijden.

De serval is waargenomen op een hoogte van 3.200 meter in Ethiopië en op een hoogte van 3.800 meter in Kenia.

Territorium en leefgebied

Servals zijn redelijk honkvast en ze wonen vaak jarenlang in hetzelfde territorium. Mannetjes hebben grotere territoria dan vrouwtjes. De grootte van het territorium en leefgebied van een serval varieert afhankelijk van de aanwezigheid van prooidieren, maar varieert doorgaans van 2 tot 32 vierkante kilometer. De territoria van mannetjes zijn over het algemeen groter en overlappen meerdere territoria van vrouwtjes.

De gebieden worden gemarkeerd en verdedigd door servals, maar agressieve confrontaties komen zelden voor omdat ze elkaar vaak mijden.

Gedrag

De serval leeft solitair maar agressief gedrag tussen servals is zeldzaam. Mannetjes hebben de voorkeur om elkaar te vermijden in plaats van elkaar aan te vallen. Mochten de dieren elkaar wel treffen, zal de serval zich allereerst groot proberen te maken door op de tenen te gaan staan, met gekromde rug. Bij agressie maakt de serval grommende en blaffende geluiden waarbij met de klauwen wordt uitgehaald. In ieder geval is de serval vrij vocaal: ze blazen, spinnen en sissen.

Servals zijn vooral actief in de schemering en de nacht. Vrouwtjes met jong lijken echter hun gedrag aan te passen naar meer activiteit overdag; zeer waarschijnlijk om zo andere roofdieren te vermijden. Als het overdag heet is, rust de serval vaak in verlaten aardvarkholen of onder schaduwrijke struiken.

@ Marlies & Wil Vermeesch-Holtmann

Voortplanting

De voortplanting is niet seizoensgebonden, maar geboortepieken lijken verband te houden met natte seizoenen, wanneer de prooidichtheid het hoogst is. Een krolse servalpoes slaakt luide kreten, wrijft met haar flanken en spuit urine, om zo mannetjes te lokken.

Na een draagtijd van zo’n 65-75 dagen worden twee tot vier kittens geboren. Deze worden verborgen in hoog gras, in dicht struikgewas of in een holte tussen rotsen. De moeder versleept haar jongen regelmatig naar nieuwe schuilplaatsen.

Na zo’n zes tot acht maanden zijn de jong zelfstandig; ze blijven dan vaak nog enkele maanden in de buurt van hun moeder leven. Op een leeftijd van zo’n twee jaar zijn de dieren geslachtsrijp.

Jacht en dieet

Dankzij zijn lange poten kan een serval over het hoge gras kijken. Zijn grote oren en uitstekende gehoor helpen de serval zijn prooi zelfs onder de grond te lokaliseren en maken hem een ​​zeer efficiënte jager op kleine zoogdieren en vogels. Hij maakt een karakteristieke hoge sprong wanneer hij zich op een prooi stort en slaat hem om te voorkomen dat het dier ontsnapt in de dichte vegetatie. Maar hier gaat meestal een lange periode van sluipen aan vooraf. Servals staan erom bekend om, net als onze huiskat, een kat en muisspel te spelen met hun prooi en het dus niet direct te doden.

Een enkele sprong kan een afstand van 1 tot 4 meter overbruggen en meer dan een meter hoog zijn. Volwassen dieren springen vanuit stilstand tot 3 meter hoog. Wanneer de serval zijn prooi niet bij de eerste poging te pakken krijgt, springt hij herhaaldelijk op en neer ter plekke. Zo kan de serval, mocht een vogel wegvliegen, hem snel met zijn voorpoten vangen.

Hoewel servals leven en jagen op de grond, zijn het goede klimmers en vissers. Het dagritme wordt aangepast aan de prooi. Gevangen vogels worden kaalgeplukt en in geval het om een grote prooi gaat, worden resten (ondergronds) opgeslagen. Zodat de serval later kan terugkomen.

De belangrijkste prooien van de serval zijn kleine zoogdieren, met name knaagdieren, met een voorkeur voor ratten. Als deze niet beschikbaar zijn, hebben muizen de voorkeur. Knaagdieren vormen 80-90% van het dieet – eén serval kan tot wel 4000 knaagdieren per jaar opeten. Wanneer deze niet in overvloed aanwezig zijn, eet een serval ook hazen, vogels, reptielen zoals hagedissen en slangen, kikkers, vissen en zelfs insecten.

Ook pluimvee wordt gegeten. Hierdoor maakt de serval zich niet populair bij boeren. De serval is dan ook een dier dat op grote schaal door boeren wordt gedood.

Status

• IUCN Rode Lijst: Least concern (niet bedreigd).
• CITES Appendix: II.
  Dit betekent dat het om een bedreigde diersoort gaat maar die niet met uitsterven wordt bedreigd. Handel in deze diersoort is gereguleerd toegestaan.
• Geschat aantal: Onbekend.

Bedreiging

Servals kwamen ooit door praktisch heel Afrika voor maar zijn zeldzaam geworden ten noorden van de Sahara. De serval leeft hier (voor zover bekend) alleen nog voor in Marokko, wellicht in Algerije en is nog niet zo lang geleden opnieuw geïntroduceerd in Tunesië. In deze regio leven naar schatting minder dan 250 servals en dit gebied is ook nog eens ernstig versnipperd en geïsoleerd.

De serval wordt in het grootste deel van zijn leefgebied, niet beschermd. Er zijn geen specifieke beschermingsnetwerken, beschermingsplannen of beschermingsprojecten voor het gehele verspreidingsgebied van de serval. Dat betekent dat er heel veel onder de radar blijft. Organisaties die werken voor andere dieren, maken met regelmaat melding van het feit dat veel servals worden gedood door boeren die hen zien als ‘last’.

Belangrijkste bedreigingen zijn;

• afname van leefgebied waaronder de moerasgebieden;
• illegale handel. Er bestaat een grote handel in levende dieren omdat er mensen zijn die dit dier als huisdier willen houden. Servalhuiden zijn daarnaast gewild voor kleding en ceremonies in sommige Afrikaanse culturen. Ook hun lichaamsdelen zijn gewild in traditionele medicijnen; sommige mensen denken dat die ziekten en kwalen kunnen genezen.

Ondersoorten

Officieel worden er door de IUCN geen ondersoorten erkend. Maar wetenschappers stellen dat er zeer waarschijnlijk zeker drie ondersoorten erkend moeten worden. Veel moet dus nog onderzocht worden.

Klik hier voor een overzicht.

Fysieke kenmerken

• Lichaamslengte: gemiddeld 59-100 centimeter;
• Staartlengte: gemiddeld 28-38 centimeter;
• Hoogte: 54-62 cm.
• Gewicht: gemiddeld 7-18 kilo.

Mannetjes zijn over het algemeen groter en zwaarder dan de vrouwtjes.

• Levensverwachting: 13-20 jaar in gevangenschap, in het wild valt dit lager uit.

Wil je een spreekbeurt over de Serval houden?
Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.

Op YouTube zijn filmpjes te vinden over de serval, waaronder deze.

Laatst bijgewerkt:
september 2025