Wetenschappelijke naam

Lynx pardinus

Uiterlijk

De Spaanse lynx is ongeveer vier keer zo zwaar als een forse huiskat. Hij weegt gemiddeld 8-16 kilo en mannetjes zijn groter en zwaarder dan de vrouwtjes. Het dier heeft een kleine kop, een kort lichaam en lange poten.

Kenmerkend voor alle lynxsoorten is de korte staart. Waarom deze dieren nu een korte staart hebben, is nog onbekend hoewel er wel diverse theorieën zijn. Bijvoorbeeld dat dit te maken heeft met hun jachtstijl en leefgebied (betere wendbaarheid in dichte vegetatie).

• Vachtkleur:
  • De vacht van de Iberische lynx varieert van geel, grijs, rood of bruin met bruine of zwarte vlekken. De buik is lichtgekleurd.
• Vachtpatroon:
  • Varieert van scherp afgetekende dichte, ronde en langwerpige vlekken tot vage wolkachtige open vlekken;
  • De voorkant van de borst is lichter tot wit van kleur, net als de onderkant van de kin, keel en buik.
• Kop:
  • Fijner van bouw dan bij andere lynxsoorten;
  • Grote oren met zwarte pluimen;
  • Achterkant van de oren zijn donker tot zwart met een witte vlek;
  • De ogen hebben zwarte oogleden en zijn wit omrand met spleetvormige pupillen;
  • Volwassen lynxen hebben grote ronde bakkebaarden vanaf de oor basis tot onderaan de kaak. De bakkebaarden hebben de vachtkeur en lopen naar buiten toe zwart uit. Onder de kaak eindigen ze in twee witte sikken;
  • Het neusleertje is vleeskleurig en zwart en de snorharen zijn wit.
• Staart:
  • Kort;
  • Zwarte punt aan uiteinde.
• Poten:
  • De achterpoten zijn iets langer dan de voorpoten.

De lynx is een “teenganger”, dat betekent dat hij enkel op zijn vingers en tenen loopt, en niet op zijn volledige voet of hand.

Verspreiding en leefgebied

Oorspronkelijk kwam de Iberische lynx overal op het Iberisch Schiereiland (Spanje en Portugal) voor en was hij wijdverspreid. Begin 20e eeuw was de Iberische lynx echter zeer zeldzaam geworden met als dieptepunt minder dan 100 dieren die nog maar in twee van elkaar geïsoleerde gebieden voorkwamen. Dankzij een groot natuurbeschermingsprogramma is de populatie Iberische lynxen inmiddels hersteld en zijn ze te vinden in meerdere gebieden in Spanje en Portugal.

Iberische lynxen zijn gebonden aan leefgebieden waar konijnen voorkomen want dat is hun belangrijkste prooi. Ze geven de voorkeur aan gebieden waar ze hun prooi kunnen besluipen. De soort is beperkt tot mediterraan bos en maquisstruiken en geeft de voorkeur aan rijkelijk begroeide delen met kurk- en steeneiken en (in Doñana) parasoldennen met een dichte ondergroei. Aangezien het gros van de werpnesten (plaats waar de jongen ter wereld komen) zich bevinden in holle kurkeiken, is het voortbestaan van dit dier ook nauw verbonden met het voortbestaan van kurkeikenbossen.

De Iberische lynx wordt meestal aangetroffen op een hoogte van 400-900 m, maar kan tot 1600 m voorkomen.​

Leefgebied Iberische lynx (2023) Life Lynxconnect / Ministry of Ecological Transition and Demographic Challenge

Territorium

Het leefgebied varieert van 4 tot 30 km². In Doñana (nationaal park in Spanje) bedroeg het leefgebied gemiddeld 18 km² voor mannetjes en 10 km² voor vrouwtjes. Waar konijnen veel voorkomen, is het leefgebied kleiner dan in gebieden waar konijnen schaarser zijn. Het leefgebied van mannetjes is over het algemeen groter dan dat van vrouwtjes en overlapt vaak met het leefgebied van meerdere vrouwtjes.

De dagelijkse reisafstand van de Iberische lynx is ongeveer 7 km, waarbij mannetjes doorgaans verder reizen dan vrouwtjes. Het is voor hen moeilijk om open gebieden van meer dan 5 km breed over te steken.

Gedrag

De Iberische lynx leeft alleen en zal andere lynxen uit het leefgebied verjagen. Hij gebruikt urine en ontlasting voor communicatie om zo aan te geven dat hier al iemand woont. Alleen tijdens de paring en als er jongen zijn, bemoeien de dieren zich met elkaar.

Iberische lynxen houden zich meer dan 90% van de dag rustig en verschuilen zich in dikke heidebosjes. Ze zijn vooral actief in de schemering en ’s nachts; dit zijn de momenten dat ze ook jagen.

In het leefgebied van de Iberische lynx zijn vossen, genetkatten en andere rovers een zeldzaamheid want die worden gezien als voedselconcurrent en worden daarom verjaagd of gedood.

Voortplanting

De meeste nestplaatsen zijn gevonden aan de voet van oude kurkeiken. De eerste 20 dagen blijven de kittens in het hol en het vrouwtje verplaatst hen wel 3 tot 4 keer in deze periode. Gewoonlijk overleven één tot twee welpen per vrouwtje, totdat ze na 7-10 maanden zelfstandig worden.

• Paarseizoen: januari-juli met een piek in januari en februari;
• Geboorte: meeste jongen in maart-april;
• Draagtijd: 60-70 dagen;
• Aantal jongen: 1-4 kittens waarvan er meestal maar één tot twee overleven;
• Zelfstandig: na 7-10 maanden. Vanaf een leeftijd van 8 maanden beginnen de jongen hun moeder te verlaten. Ze gaan dan op zoek naar een eigen territorium.

Jacht en dieet

Een aantal katachtigen heeft een gespecialiseerde leefwijze, zo ook de Iberische lynx. Op de grond levend, jaagt deze lynx bijna uitsluitend op het Europese konijn (ruim 80% van alle prooien). Hierdoor is deze lynx erg kwetsbaar. De enorme daling van het aantal konijnen sinds de jaren ’50 heeft een grote impact gehad op de overlevingskansen van deze lynx (ook nu nog).

De Iberisch lynx kan een prooi al op een afstand van 300 m ruiken. Hij besluipt en bespringt de prooi.

Naast konijnen jagen ze vooral op dieren van ongeveer dezelfde grootte zoals hazen en patrijzen. Grotere dieren als herten en zwijnen kunnen ze ook aanvallen. Bij schaarste zullen ze ook uitwijken naar muizen en ratten.

In dit filmpje zie je hoe een Iberische lynx op prooidieren jaagt.

Status

• IUCN Rode Lijst: vulnerable (kwetsbaar);
• CITES Appendix: I. Dit betekent dat het om een diersoort gaat die met uitsterven wordt bedreigd. Handel in deze diersoort is niet toegestaan (slechts in zeer uitzonderlijke gevallen);
• Geschat aantal: Ongeveer 2100 (2023).

Bedreiging

De Iberische lynx is een specialist die voor overleving bijna volledig afhankelijk is van populaties Europese konijnen. Dat betekent dat als deze dieren afnemen, dit direct zijn weerslag heeft op de Iberische lynx.

• Eén van de belangrijkste bedreigingen is afname van hun natuurlijke prooi; het Europese konijn. Niet alleen door overbejaging maar vooral door het veranderen en verdwijnen van geschikte leefomgevingen en door de konijnenziekte myxomatose;
• Versnippering en verwoesting van leefgebied door aanplant van eucalyptus en den en het verdwijnen van kurkeiken. Deze laatste zijn van enorm belang omdat vrouwtjes hier vooral hun jong krijgen;
• Autowegen die hun leefgebieden doorkruisen (aanrijdingen);
• Strikken die geplaatst zijn voor de vossenjacht of voor andere dieren. Hier komen ook Iberische lynxen in vast te zitten;
• Doordat het dier in het verleden praktisch was uitgestorven, is een gebrek aan genetische diversiteit ook een gevaar. Er zijn al aanwijzingen voor inteelt gemeld bij de geïsoleerde Doñana-subpopulatie.

Middels verkeersborden worden automobilisten gewaarschuwd dat ze in gebied zijn waar Iberische lynxen leven. Het komt regelmatig voor dat deze dieren worden aangereden

Fokprogramma

Vroeger kwam dit dier voor in grote delen van Spanje en ook in Portugal. Aan het begin van de 21ste eeuw kwam het dier enkel in twee van elkaar gescheiden populaties in Zuid-Spanje voor; in het nationaal park Doñana en in Natuurpark Sierra de Andújar. Op het absolute dieptepunt (2002) waren er in deze twee restpopulaties nog slechts 94 Iberische lynxen over.

Vanaf 2005 is er echter door middel van EU-subsidie een “exsitu-programma” opgezet om lynxen in gevangenschap te fokken om deze vervolgens te kunnen herintroduceren in het wild, op plaatsen waar het dier voorheen voorkwam. Men begon met het aanvullen van de twee overgebleven populaties, tot deze weer (op lange termijn) levensvatbaar zouden zijn. In 2010 was het aantal opgelopen tot ongeveer 404 lynxen. In dat zelfde jaar begon men met herintroducties op 5 verschillende locaties. In 2023 werd bekend dat er meer dan 2000 Iberische lynxen waren (1730 in Spanje en 291 in Portugal); een echt succesverhaal dus.

Een filmpje over het fokprogramma en de beschermingsmaatregelen voor de Iberische lynx is hier te zien.

Ondersoorten

Geen.

Fysieke kenmerken

• Lichaamslengte: gemiddeld 65-92 centimeter;
• Staartlengte: gemiddeld 11-16 centimeter;
• Gewicht: gemiddeld 8 tot 16 kilo.

Mannetjes zijn over het algemeen groter en zwaarder dan de vrouwtjes.

• Levensverwachting: in het wild tot ongeveer 14 jaar.

Wil je een spreekbeurt over de Spaanse of Iberische lynx houden?
Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.

Op YouTube zijn veel filmpjes te vinden waaronder deze, waarbij wordt ingegaan op de vier verschillende soorten lynxen.

Laatst bijgewerkt:
juli 2025