Wetenschappelijke naam

Prionailurus javanensis.

Uiterlijk

De Soendaland luipaardkat is ongeveer zo groot als een flinke huiskat maar slanker, met langere poten. Hij weegt gemiddeld drie tot zeven kilo. Vanwege de vlekken op zijn vacht, wordt hij ook wel een miniatuur luipaard genoemd.

• Vacht:
  • De vacht is okerkleurig of geelbruin, met een witte onderkant;
  • De vacht en poten zijn bedekt met zwarte vlekken en strepen. De grootte en vorm hiervan zijn zeer variabel. De vlekken vormen soms lijnen langs de nek en rug. Vandaar dat dit dier ook wel ‘tijgerkat’ wordt genoemd.
• Staart;
  • De staart is ongeveer half zo lang als het lichaam, is gevlekt en heeft ​​soms een paar ringen bij de zwarte punt.
• Kop;
  • De kop is rond en klein met een korte, smalle (vaak witte) snuit;
  • De ogen zijn groot;
  • De kop wordt gemarkeerd met donkere strepen die over zijn voorhoofd naar achteren lopen. Kenmerkend zijn de twee donkere strepen die van de ogen naar de oren lopen – als een soort eyeliner;
  • De oren zijn rond en relatief groot. De achterkant van de oren is zwart met een witte vlek in het midden.

Er zijn uiterlijke verschillen die bepaald worden door waar het dier leeft. Zoals al gezegd zijn luipaardkatten levend in Soendaland een aparte soort dan de luipaardkatten die leven op het vaste land. En soms zie je hele duidelijke verschillen. Zo zijn de dieren levend in Soendaland vaak kleiner dan de dieren die leven in het Verre Oosten op het vaste land. Maar over het algemeen lijken beide soorten veel op elkaar.

Verspreiding en leefgebied

De luipaardkat heeft een enorm groot verspreidingsgebied. De Soendaland luipaardkat komt voor op de eilanden Java, Borneo en Sumatra en op de Filipijnse eilanden Palawan, Panay, Negros, Cebu en mogelijk ook Masbate (op de kaart hieronder de kleuren oranje en rood). De kleuren blauw en groen geven het verspreidingsgebied van de luipaardkat van het vaste land aan. Het kan dat de luipaardkat zich in sommige delen van het Maleisisch schiereiland heeft vermengd met de luipaardkat van het vaste land. Leven nabij menselijke bewoning schijnt voor deze kat geen probleem te vormen.

Veel is nog onduidelijk over de aantallen luipaardkatten die in een gebied leven. Er wordt gedacht dat de dichtheid luipaardkatten in een gedegradeerde omgeving hoger is. Dit wordt vermoedelijk veroorzaakt doordat hier meer knaagdieren (prooi) aanwezig zijn.

Gebied & omgeving:

• Laagland tropische, altijd groene bossen;
• Ongerepte bossen maar ook tweede-generatie-bossen;
• Heeft zich ook aangepast door mensen ingerichte landschapen, als er maar geschikte begroeiing is zoals landbouwgebieden, rubber- en palmolieplantages en rietsuikervelden. Hier is het landschap vaak open wat jagen op prooidieren, vergemakkelijkt;
• Op Java ook in dennenbossen en rijstvelden.

Hoogte: Onbekend. Het lijkt erop dat de Soendaland luipaardkat grote hoogtes vermijdt.

Territorium

Veel is nog onbekend over het leefgebied en territorium van luipaardkatten. Het meeste dat we weten komt van cameratraps. En doordat enkele katten van GPS collar voorzien zijn.

Hieruit werd duidelijk dat in Sabah, Maleisisch Borneo, het gemiddelde leefgebied van de Soenda luipaardkat 3,5 km² voor mannetjes en 2,1 km² voor vrouwtjes was. Op het Filipijnse eiland Palawan werd het leefgebied van één mannetje geschat op 6,3 km² en dat van één vrouwtje op 3,9 km².

Hieruit werd ook duidelijk dat de luipaardkat in het regenseizoen doorgaans grotere leefgebieden heeft dan in het droge seizoen. Dat heeft zeer waarschijnlijk te maken met de aanwezigheid van prooi.

Gedrag

Over het gedrag van luipaardkatten is nog niet zo veel bekend. Veelal komt wat we over deze kat weten, van cameravallen. En doordat wetenschappers meerdere katten van GPS collar hebben voorzien waardoor ze de dieren konden volgen.

Hierdoor denkt men dat de luipaardkat veelal een solitair dier is. Opmerkelijk is echter dat er wel koppels zijn aangetroffen die samen een ‘echtpaar’ lijken te vormen. De luipaardkat wordt voornamelijk beschreven als actief in de nacht en schemer. Hij kan echter ook overdag actief zijn, waarbij mannetjes overdag actiever zijn dan vrouwtjes.

De luipaardkat gebruikt bossen en ondergroei om te rusten. Hij is een bekwame klimmer en is al rustend in bomen gespot. Deze kat is een uitstekende zwemmer.

Luipaardkatten communiceren met behulp van een scala aan geluiden, waaronder miauwen, grommen en sissen. Deze geluiden dienen verschillende doelen, van het aangeven van de gereedheid voor voortplanting tot het aangeven van agressie of stress. Daarnaast is geurmarkering via urine en klierafscheidingen een essentiële vorm van communicatie.

Voortplanting

Over het voortplantingsgedrag van de luipaardkat weten we nog niet veel. Uit gevangenschap is bekend dat de dieren even moeten wennen aan een partner voordat zij willen paren.

Voortplanting bij de Soendaland luipaardkat gebeurt het hele jaar door. Na een draagtijd van gemiddeld ​​56-70 dagen, worden 2-3 kittens geboren. De moeder verbergt haar kittens veelal op een beschutte plek. Na zo’n 10 dagen gaan de oogjes van de kittens open. Wanneer ze zo’n 3 maanden oud zijn, gaan ze met hun moeder mee op jacht. De kittens zijn na zo’n 12-18 maanden volwassen en moeten dan op zoek naar een eigen territorium.

De luipaardkat is meestal geslachtsrijp rond de leeftijd van 18 maanden, maar soms al na acht maanden.

Jacht en dieet

De luipaardkat jaagt op de grond en in bomen. Ze staan erom bekend zelfs in olieplantages op knaagdieren te jagen. Hij jaagt voornamelijk in de schemering en nachtelijke uren, afhankelijk van de streek en type leefgebied.

De belangrijkste prooien van de luipaardkat zijn knaagdieren zoals ratten en muizen. Het dieet bestaat ook uit jonge hoefdieren, hazen, vogels, reptielen, amfibieën, insecten en vissen. Het hangt veelal af van welke prooi voorhanden is.

Af en toe eet de luipaardkat aas en pluimvee. Dat laatste maakt hem niet populair bij mensen. Er worden dan ook met regelmaat luipaardkatten gedood in dit mens-dier conflict.

Status

Zoals al vermeld werden de luipaardkatten levend op het vaste land en de dieren levend op Soendaland, tot 2017 tot één soort gerekend. Ze stond op de IUCN rode lijst vermeld als ‘Niet bedreigd’. Sinds die tijd is er geen verder onderzoek meer gedaan.

CITES: Appendix II. Dit betekent dat het om een bedreigde diersoort gaat maar die niet met uitsterven wordt bedreigd. Handel in deze diersoort is gereguleerd toegestaan.

Geschat aantal: Nog niet bekend.

Bedreiging

Doordat de luipaardkat zich relatief goed lijkt aan te passen aan gebied dat door mensen wordt aangetast (zoals sojaplantages), kan dit dier zich tot op heden nog goed staande houden. Toch komt ook dit dier steeds meer onder druk te staan door;

• Habitatverlies vooral door soja- en suikerrietplantages . Het leefgebied wordt hierdoor kleiner en populaties kunnen elkaar lastiger bereiken wat gevaarlijk is voor de genenpoel. Steeds vaker worden luipaardkatten aangereden door verkeer. Een afnemend leefgebied zorgt ook voor een toenemend conflict met mensen. De nodige luipaardkatten worden gedood omdat ze zich bijvoorbeeld vergrijpen aan (klein)vee van boeren;
• Illegale handel in dit dier is groot. Lange tijd werd dit dier gedood omdat zijn vacht zeer gewild was. Deze commerciële handel is tegenwoordig sterk verminderd, maar de luipaardkat wordt in het grootste deel van zijn leefgebied nog steeds bejaagd vanwege zijn vacht en vlees of voor de handel in huisdieren. Dit dier wordt door veel mensen als ‘huisdier’ gehouden. Opkomend is de vraag naar zijn lichaamsdelen welke gebruikt worden in sommige traditionele medicijnen. Aan die lichaamsdelen worden genezende krachten toegedicht.

Veel luipaardkatten worden uit het wild geroofd en illegaal verhandeld. Zoals deze kittens die uiteindelijk terechtkwamen bij het Sumatra Wildlife Centre

Ondersoorten

Op dit moment worden er twee ondersoorten in de Soendaland luipaardkat erkend. Klik hier voor een overzicht.

Omdat het leefgebied van dit dier echter groot is en verdeeld over diverse (ei)landen, is het heel wel mogelijk dat er meerdere ondersoorten zijn. Hier is simpelweg nog te weinig onderzoek naar gedaan.

Fysieke kenmerken

• Lichaamslengte: gemiddeld 45-65 centimeter;
• Staartlengte: gemiddeld 20-30 centimeter;
• Gewicht: gemiddeld 2-8 kilo.

Mannetjes zijn over het algemeen groter en zwaarder dan de vrouwtjes.

• Levensverwachting: in gevangenschap tot wel 13 jaar, in het wild onbekend.

Zoals eerder al gezegd, komt de luipaardkat in veel gebieden voor. En zijn er daarom soms grote uiterlijke verschillen in de dieren per regio.

Wil je een spreekbeurt over de Soendaland luipaardkat houden? Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.

Op YouTube zijn filmpjes te zien van de Soendaland luipaardkat. Zoals deze.

Laatst bijgewerkt:
november 2025