Wetenschappelijke naam

Neofelis diardi.

Het ontstaan van de Sundalandpanter

Toen minimaal 75.000 jaar geleden de supervulkaan Toba op het eiland Sumatra tot uitbarsting kwam, werd de gehele nevelpanterpopulatie opgesplitst. Elke groep paste zich aan hun eigen omstandigheden aan. Dit leidde tot twee soorten: de nevelpanter op het vaste land (Neofelis nebulosa) en de Sundaland(nevel)panter op de Sunda eilanden (Neofelis diardi).

Uiterlijk 

De Sundalandpanter is een middelgrote katachtige, te vergelijken met een klein luipaard. De poten zijn kort, stevig en eindigen in brede klauwen. De achterpoten zijn langer dan de voorpoten en de staart is uitzonderlijk lang (zo’n 76-88% van de lichaamslengte). Dankzij de speciale enkelgewrichten die zich kunnen draaien, is het één van de weinige katten die ook met hun kop langs een verticale boomstam naar beneden kunnen klimmen en met hun achterpoten aan takken kunnen hangen.

• Vacht:
  • De kleur varieert van geelbruin tot donkergrijs, met een blekere buik;
  • De zijkanten en achterkant van het lichaam hebben grote, onregelmatig gevormde wolkachtige vlekken met een donkere rand;
  • De kop, buik en poten hebben zwarte vlekken en de hals korte, zwarte strepen.
• Kop:
  • De achterzijde van de oren is zwart;
  • Nevelpanters (inclusief Sundaland(nevel)panters) hebben in verhouding de langste hoektanden van alle katachtigen (tot 5 cm).

• Staart:
  • Met zwarte vlekken en ringen. De staarten van mannetjes zijn meestal lang en dun, maar vrouwtjes hebben meestal een vrij pluizige staart;
  • De staart kan zo lang als het lichaam zijn en helpt bij het in balans houden.

Verschillen met nevelpanters van het vaste land

Hoewel er verschillen zijn tussen de Sundaland(nevel)panters en nevelpanters van het vaste land, zijn er ook veel overeenkomsten. Hierdoor is het vaak lastig echt verschil te zien.

De Sundalandpanters zijn kleiner dan de nevelpanter op het vaste land. De vacht van beide soorten lijkt op het eerste gezicht precies hetzelfde. Maar de Sundalandpanters zijn over het algemeen donkerder en ook het vachtpatroon kent verschillen. De Sundalandpanters vertonen meer aparte vlekken in de grote wolkachtige patronen. Een ander verschil vormen de hoektanden. Valt de nevelpanter van het vaste land al op door de lange hoektanden, die van de Sundalandpanters zijn nog iets langer.

De nevelpanter van het vaste land brengt veel tijd door in de bomen terwijl de Sundalandpanter meer tijd op de grond doorbrengt, hoewel ook dit dier een uitstekende klimmer is.

Verspreiding en leefgebied

De Sundalandpanters komen voor in de regenwouden van Sumatra (en wellicht ook nog op Java) en het eiland Borneo (Maleisië, Brunei en Indonesië).

Net als de nevelpanters van het vaste land, lijken Sundalandpanters afhankelijk te zijn van bossen, maar vertoont hij een relatief hoge mate van aanpasbaarheid. Het dier komt voor in primair laagland bos, maar is ook waargenomen in gekapt gebied, mangrovebossen en veenmoerassen. Hij maakt niet graag gebruik van oliepalmplantages.

Op Sumatra lijkt het dier talrijker te zijn in heuvelachtige berggebieden dan op lagere hoogten. Op Borneo leeft hij ook in laaglandregenwoud, mogelijk omdat er geen tijgers op Borneo zijn.

Hoogte:

• De dieren zijn waargenomen op 1500 meter hoogte op Gunung Dulit in Sarawak en op 1452 meter hoogte in Crocker Range National Park in Sabah.

Territorium

Er is hierover nog niet veel bekend. Tot nu toe zijn er slechts enkele Sundalandpanters voorzien van een radio- of gps-halsband. Hieruit werd duidelijk dat het leefgebied van een vrouwtje zo’n 16,1 km² besloeg, met een kerngebied van 5,4 km².  Het leefgebied van een mannetje is, geschat op basis van een cameravalonderzoek, ​​meer dan 45 km². Dat is ongeveer zo groot als de stad Doetinchem..

Gedrag

Net als de nevelpanter van het vaste land leven ook Sundalandpanters een teruggetrokken bestaan en is er weinig over hen bekend. Lange tijd is gedacht dat de dieren vooral in de nacht actief waren. Maar onderzoeken middels cameratraps hebben aangetoond dat de dieren wel degelijk ook overdag actief zijn. Dit lijkt vooral op te gaan voor gebieden waar geen andere grote katten leven.

In tegenstelling tot de nevelpanter van het vaste land, die veel tijd in bomen doorbrengt, begeven Sunda’s zich vaker op de grond. Maar ook de Sundalandpanters zijn uitstekende klimmers, uitgerust met korte, flexibele, grote poten met scherpe klauwen. Omdat ze een groot gedeelte van de tijd in bomen doorbrengen, is hun Indonesische naam ‘rimau-dahan’; vrij vertaald ‘boom tijger’.

Het meeste wat we van deze dieren weten, komt middels geplaatste cameratraps. In dit filmpje kun je mooie beelden zien.

Voortplanting

Zoals gezegd is veel nog onbekend over dit dier. Wat onderzoekers nu weten is dat een Sundalandpanter gemiddeld 1-2 welpen krijgt na een draagtijd van ca. 85-95 dagen. Een filmpje van een moeder met jong is hier te zien. Na ongeveer tien maanden zijn de dieren zelfstandig en echte volwassenheid wordt na ongeveer twee jaar bereikt.

Jacht en dieet

Wat men tot nu toe heeft vastgesteld, is dat de volgende dieren op het menu staan; diverse hertensoorten die in de tropische bossen leven, stekelvarkens, wilde zwijnen en kleinere apensoorten. Er zijn meldingen van Sundalandpanters die in Borneo jagen op orang-oetans. Af en toe jagen ze op vee zoals geiten en kippen wat ze niet populair maakt bij de lokale bevolking.

Hoewel de dieren veelal in de nacht jagen, lijkt het erop dat in gebieden waar geen andere grote katachtigen leven, de jacht ook gewoon overdag plaatsvindt.

Status

IUCN Rode Lijst: Vulnerable (kwetsbaar).

CITES Appendix: I.
Dit betekent dat het om een diersoort gaat die met uitsterven wordt bedreigd. Handel in deze diersoort is niet toegestaan (slechts in zeer uitzonderlijke gevallen).

Geschat aantal: er wordt geschat dat er in het gehele verspreidingsgebied ongeveer 4.500 volwassen dieren leven, waarvan 3.800 op Borneo en 730 op Sumatra.

© Manuel Ruedi / https://www.inaturalist.org/observations/59450054

Bedreiging

Omdat Sundaland(nevel)panters meer verspreid in hun leefgebied leven dan de nevelpanter van het vaste land, is er ook meer leefgebied nodig om zo afdoende territoria te hebben. Net als bij de nevelpanter van het vaste land is de grootste bedreiging het verlies van leefgebied door ontbossing vooral door aanleg van palmolieplantages. Naar schatting is de afgelopen tien jaar ongeveer 30% van het leefgebied van de Sundalandpanter verloren gegaan. De situatie lijkt met name zorgwekkend op Sumatra, waar al tot 80% van het oorspronkelijke regenwoud is gekapt. Er ontstaat zo steeds meer versnippering van leefgebied. Dit betekent dat de Sundalandpanter moeilijker naar andere gebieden kan trekken, en moeilijker soortgenoten kan vinden.

Het hart van Borneo is uitgeroepen tot BioHotspot en is officieel beschermd. In de praktijk blijkt bescherming echter moeilijk, zeker omdat Indonesië zijn hoofdstad, Jakarta, wil verplaatsen naar Borneo. Er zijn ook veel werkzaamheden aan wegen zoals de aanleg van de Pan Borneo Highway en the Trans-Sumatra Highway. Natuurbeschermers stellen dat middels dit soort ontwikkelingen, de populatie Sundalandpanters wel tot 63% kan afnemen.

Ook illegale jacht op vooral de prooidieren van de Sundalandpanter, zijn risicovol. Als er te weinig prooi is, moet het dier uitwijken naar (klein)vee van boeren wat leidt tot een mens-dier conflict. Dat leidt er soms toe dat de dieren op hun beurt gedood worden door mensen als wraak.

Een andere belangrijke bedreiging voor dit dier is illegale handel. Zijn vacht is daarbij zeer geliefd; in sommige regio’s wordt de huid gebruikt in ceremoniële kleding. Een opkomende bedreiging is illegale stroperij en handel voor de klauwen en andere lichaamsdelen. Deze worden vooral gebruikt in traditionele Chinese medicijnen (TCM) als vervanging van tijger lichaamsdelen.

© Matthew Linkie/FFI/DICE/TNKS

Ondersoorten

Nader onderzoek (2011) maakte duidelijk dat ook tussen de Sundalandpanters onderling, verschillen waren. De schedel van de Sundalandpanter van Sumatra heeft bijvoorbeeld een wijdere neusopening in verhouding tot de breedte van de snuit dan bij de Sundalandpanter van Borneo het geval is.

Er worden daarom twee ondersoorten erkend. Klik hier voor een overzicht.

Fysieke kenmerken

• Lichaamslengte : gemiddeld 69-108 centimeter;
• Staartlengte : gemiddeld 61-91 centimeter;
• Gewicht : gemiddeld 11 – 25 kilo.

Mannetjes zijn over het algemeen groter en zwaarder dan de vrouwtjes.

• Levensverwachting; tot 17 jaar maar gemiddeld tot 11 jaar in het wild.

© Royle Safaris / https://www.inaturalist.org/observations/177808562

Wil je een spreekbeurt over de Sundalandpanter?
Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.

Op YouTube zijn filmpjes van de Sundalandpanter te vinden, zoals deze.

Laatst bijgewerkt:
september 2025