Wetenschappelijke naam

Felis nigripes.

Uiterlijk

© A. Sliwa

De Zwartvoetkat is de kleinste wilde katachtige van het Afrikaanse continent en de derde kleinste kat wereldwijd. Het dier weegt gemiddeld minder dan twee kilo met een gemiddelde lengte van 50-63 centimeter. De mannetjes zijn groter dan de vrouwtjes.

• Vacht:
  • De kleur van de vacht varieert van licht zanderig bruin tot roodbruin;
  • Bedekt met donkere gestipte gedeelten die soms samenvloeien tot gebroken strepen.
• Kop:
  • Groot en breed in verhouding tot het lichaam. Opvallend zijn ook de relatief grote oren.
• Poten:
  • Zwart gestreept;
  • Zwarte voetkussentjes onder de poten zijn omgeven door lange zwarte haren, waaraan deze kat de naam dankt. Ze beschermen de poten tegen de hitte van het (half)woestijnachtige leefgebied.
• Staart:
  • Gebroken wit met zwarte ringen;
  • Aan het uiteinde een zwarte punt.

© Black-footed Cat Working Group

Verspreiding en leefgebied

Gebied & omgeving:

• De Zwartvoetkat leeft graag leeft in droge, open en zanderige gebieden en komt voor in drie landen in het zuiden van Afrika, namelijk Botswana, Namibië en Zuid-Afrika.

Hoogte:

• Onbekend.

© IUCN Red List, 2024

Territorium

Deze kleine kat heeft een groot territorium:

• Vrouwtjes ca. 10 km².
• Mannetjes ca. 21-25 km² die territoria van verschillende vrouwtjes overlappen.

Gedrag

De Zwartvoetkat is een solitair nachtdier die twee of drie uur na zonsondergang actief wordt. De aard van het dier wordt beschreven als fel. Het mannetje heeft een uitgesproken luide roep voor een kat van dit formaat.

Voortplanting

© A. Sliwa

Meestal heeft de Zwartvoetkat elk jaar twee nestjes van twee kittens. De vader is verder niet bij de opvoeding betrokken.

• Nestplaats: de moederkat maakt haar nest meestal in verlaten holen van hazen, onder rotsen en soms ook in verlaten mierennesten, waardoor zij locaal ook vaak de “anthill tiger” (mierennesttijger) wordt genoemd;
• Draagtijd: 63-68 dagen;
• Geboortetijd: veelal tussen oktober en maart;
• Aantal jongen: een tot drie kittens (bijna altijd twee);
• Geboortegewicht: 60-90 gram;
• Gespeend: na ongeveer twee maanden;
• Volwassen: rond 20 maanden.

Jacht

De Zwartvoetkat jaagt vooral in de nacht. Hij heeft een uitstekend nachtzicht. Met name in de beschermde gebieden zoals Nationale parken en reservaten, is deze kat ook bij schemering actief. Afhankelijk van het soort prooi worden er verschillende jachttechnieken toegepast. Bij knaagdieren wacht de Zwartvoetkat voor de ingang van het hol totdat de bewoners naar buiten komen. Vogels worden bij het opstijgen al springend uit de lucht geplukt. Het is gebruikelijk voor de Zwartvoetkat om grotere prooien te vangen en dan later naar het karkas terug te keren.

De Zwartvoetkat is een uitstekende jager en wordt daarom ook wel ‘deadliest cat in the world’ genoemd. Een filmpje van een Zwartvoetkat op jacht is hier te zien. De eetlust van de Zwartvoetkat is buitengewoon. Het zijn zeer succesvolle jagers die gemiddeld elke 50 minuten een gewerveld prooidier vangen. Gedurende één nacht eten ze prooien ter grootte van 1/5e van hun eigen lichaamsgewicht. Als hun vangst te groot is om in één keer op te eten, verstoppen ze die en komen ze uren later terug om verder te gaan met eten.

© A. Sliwa

Dieet

De Zwartvoetkat is wat voedsel betreft bepaald niet kieskeurig; ze voeden zich met ruim veertig verschillende soorten dieren. Het grootste deel van het voedsel bestaat uit knaagdieren en kleine vogels. Daarnaast eet hij ook grote, zachte insecten, spinnen, schorpioenen, kleine slangen en gekko’s.

Status

De Zwartvoetkat is een met uitsterven bedreigde diersoort. Schattingen gaan uit van minder dan 10.000 volwassen dieren. Het dier is dan ook opgenomen op de IUCN Rode lijst van bedreigde soorten.

IUCN Rode Lijst: Vulnerable (kwetsbaar) en afnemend.
CITES Appendix: I. Dit betekent dat er niet in dit dier gehandeld mag worden.

Bedreiging en bescherming

Hoewel de Zwartvoetkat voor boeren meestal geen bedreiging vormt, wordt de populatie toch bedreigd door roofdierbeheersing en vergiftiging. De Zwartvoetkat kan namelijk terechtkomen in geplaatste vallen of vergiftigd aas eten dat voor andere wilde katten is neergelegd. En omdat de Zwartvoetkat zelf geen holen creëert maar holen gebruikt die door andere dieren zijn gemaakt, vormt ook verdwijning van deze andere dieren een bedreiging voor de Zwartvoetkat.

Daarnaast komt overbegrazing door vee veel voor waardoor het menu van de Zwartvoetkat beperkt wordt. Ook stroperij voor voedsel (bushmeat, van prooidieren of dieren waarvan de Zwartvoetkat holen gebruikt), verkeersongelukken en aanvallen van huisdieren zorgen voor dalingen in de populatieaantallen van de Zwartvoetkat. Als laatste bedreiging is er ook nog de jacht op Zwartvoetkatten door andere roofdieren.

De Zwartvoetkat gebruikt holen van andere dieren, © A. Sliwa

De Black-footed Cat Working Group (BFCWG) zet zich in voor de bescherming van dit dier.

Ondersoorten

Vooralsnog geen ondersoorten erkend hoewel hier wel discussie over is. Klik hier voor een overzicht.

Fysieke kenmerken

• Schouderhoogte: ongeveer 17-25 centimeter;
• Lichaamslengte: ongeveer 50-63 centimeter;

De mannetjes zijn groter dan de vrouwtjes.

• Gewicht: mannetjes ongeveer 1,9 – 2,5 kilo, vrouwtjes 1,1-1,5 kilo;
• Levensverwachting: in gevangenschap 13 jaar, in het wild onbekend.

Wil je een spreekbeurt over de zwartvoetkat houden? Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.

Laatst bijgewerkt:
2024