Wetenschappelijke naam

Leopardus colocolo.

Uiterlijk

© Big cat wild cats

De pampakat heeft wel wat weg van een (grote) huiskat. Het dier is klein maar gedrongen en sterk. De pampakat heeft een brede snuit en lange haren die hij ook kan opzetten. Het uiterlijk van de pampakat varieert aanzienlijk in verschillende delen van zijn verspreidingsgebied en kan veranderen met de leeftijd. Hier kun je de diverse verschillen zien.

• Vachtkleur:
  • Grondkleur diverse crème tot bruin tinten;
  • Er komen ook zwarte (melanistische) exemplaren voor.
• Vachtpatroon:
  • Rozetachtige patronen;
  • Strepen, met name op de poten;
  • Bijna effen.
• Kop:
  • Net als de Geoffroy’s kat, kan de pampakat traanstrepen hebben (lijnen op het gezicht, lopend vanaf ooghoek naar onderkant bek), al is het afhankelijk van het vachttype of die goed te zien zijn of niet;
  • De oren zijn klein en rond en hebben vaak een witte vlek op de achterkant;
  • De neus is roze en daarmee kan het beste onderscheid gemaakt worden met de Andeskat, met wie dit dier vaak verward wordt. De neus van de Andeskat is namelijk zwart.
• Staart:
  • Relatief kort en dik;
  • Bedekt met ringen;
  • Eindigt in een donkere punt.

Verspreiding en leefgebied

De pampakat komt voor van Noord-Ecuador tot Zuid-Argentinië, inclusief Peru, Bolivia, Chili, Paraguay, Uruguay en Brazilië. Het dier kan zich dus goed aanpassen en is te vinden in besneeuwde gebieden, maar ook in woestijnen en droge bossen, op hoogtes van 0 tot 5.000 meter boven zeeniveau. De kat leeft over het algemeen het liefst in gebieden waar water is, zoals moerassen en moerassen en in open gebieden zoals pampa’s (subtropisch natuurlijk grasland dat in Zuid-Amerika voorkomt) waar hij zijn naam ook aan te danken heeft.

In de Andes komt de pampakat voor op een hoogte tot 5000 meter, maar de meeste waarnemingen komen van lager gelegen gebieden.

Territorium

Er is nog weinig bekend over het gedrag en leefwijze van de pampakat. Het meeste is vastgelegd middels cameravallen of doordat onderzoekers enkele dieren van een radiocollar hebben kunnen voorzien.

Uit dit onderzoek werd duidelijk dat er over het algemeen niet veel pampakatten in 1 gebied leven en bereiken ze dichtheden van 0,05-0,2 dieren per km². In het nationaal park La Puna (noorden Argentinië) en de Hoge Andes lijkt de pampakat echter hoge dichtheden van 0,74-0,78 individuen per km² te kunnen bereiken.

Het leefgebied (territorium) van een mannelijke pampakat met halsband in het Emas National Park bedroeg gemiddeld 19,47 +/- 3,64 km², terwijl een vrouwelijke pampakat die in de hoge Andes van Bolivia werd geobserveerd een oppervlakte van 55,3 km² besloeg. In het mangrovebos van San Pedro de Vice, in het noordwesten van Peru, besloeg het leefgebied van een vrouwtje 1,8 km². In de provincie Jujuy, Argentinië, bedroeg het leefgebied van een mannetje 43,4 km², terwijl dit voor twee vrouwtjes respectievelijk 8,6 km² en 9,6 km², was.

Het meeste dat we weten van de pampakat komt uit foto’s van cameravallen zoals deze van de Pampa’s Cat Working Group

Gedrag

De pampakat is voornamelijk in de schemering en in de nacht actief. Dat zijn de beste momenten om prooi te vangen. Verder is er niet veel over bekend. In sommige gebieden kruist de pampakat zich met de oncilla (tijgerkat).

Voortplanting

© Felidae Conservation Fund

Pampakatten krijgen hun nestje veelal tussen april en juli. Wanneer het dier een partner zoekt, laat het een speciale geur achter op bomen of rotsen. Dit laat andere katten weten dat hij op zoek is naar een partner. Pampakatten blijven slechts een paar dagen samen om te paren. Daarna vertrekt het mannetje en zorgt het vrouwtje alleen voor de jongen.

Het vrouwtje zoek een veilige plek om te bevallen, zoals een verborgen grot, een holle boom of dik gras. Na een gemiddelde draagtijd van 80-85 dagen worden 1-3 kittens geboren die dan nog blind zijn. Pas na enkele dagen gaan de oogjes open. De kittens hebben een pluizige vacht.

Als de kittens ongeveer twee maanden oud zijn, leren ze van hun moeder hoe te jagen. Tussen de zes en acht maanden zijn ze klaar om zelfstandig te leven en moeten ze veelal op zoek naar eigen leefgebied. Echt (seksueel) volwassen zijn ze pas rond een leeftijd van twee jaar.

Jacht en dieet

De pampakat is het meest actief in de nacht of vroege ochtend en avond, wanneer het koeler is en er meer dieren te vangen zijn. Pampakatten jagen vooral op de grond en bewegen zich heel stil, sluipen naar hun prooi en bespringen deze vervolgens als die dichtbij komt. Er zijn ook meldingen dat de pampakat prooidieren uitgraaft. Ze hebben scherpe klauwen en tanden waarmee ze hun voedsel vastbijten en vasthouden, zodat het niet kan ontsnappen.

Ze kunnen zelfs in het donker goed zien en hebben een sterk gehoor, waardoor ze de bewegingen van dieren die zich in het gras verstoppen, kunnen horen. De pampakat verstopt soms zijn voedsel zodat andere dieren het niet kunnen afpakken.

Geliefde prooidieren zijn o.a.;

• Kleine zoogdieren zoals muizen en ratten;
• Vogels;
• Reptielen zoals hagedissen en kleine slangen;
• Soms insecten zoals sprinkhanen.

Het is bekend dat de pampakat flamingo’s doodt. Ook is waargenomen dat hij pinguïnnesten plundert voor eieren en kuikens in Patagonië.

© Jhonatan Caledonio – Pampa’s Cat Working Group

Status

• IUCN Rode Lijst: Near threatened (bijna bedreigd).
• CITES Appendix: II.
  Dit betekent dat het om een bedreigde diersoort gaat waarin gereguleerd gehandeld mag worden.
• Geschat aantal: Onbekend. Veel moet dus nog onderzocht worden maar al wel is duidelijk dat sommige ondersoorten onder grote druk staan. Voorbeeld is de ondersoort Leopardus munoai (leeft o.a. in Uruguay) waarvan men schat dat er nog maar zo’n 100 over zijn.

Bedreiging

Zoals zoveel wilde katten in Zuid-Amerika, werd ook de pampakat zwaar bejaagd om zijn vacht. Tussen 1976 en 1979 werden 78.000 huiden vanuit Argentinië geëxporteerd voor de bontindustrie. Het leidde tot een grote afname van pampakatten en daarom kregen ze in 1980 CITES bescherming (Appendix II). Dat betekent dat er nog steeds op ze gejaagd mag worden, maar dit is wel beperkt. In sommige landen is de jacht zelfs geheel verboden.

Belangrijkste bedreigingen zijn;

• Verlies van leefgebied (aan bijvoorbeeld plantages en landbouwgrond);
• Jacht door de lokale bevolking voor traditionele/culturele doeleinden. De huiden van pampakatten of hun opgezette lichamen worden bijvoorbeeld gebruikt in culturele ceremonies om vee en landbouw te zegenen of in traditionele medicijnen;
• Doordat meer en meer land in gebruik wordt genomen door mensen, en deze vaak vergif inzetten tegen dieren zoals ratten en muizen, is er minder voedsel aanwezig voor de pampakat. Dit zorgt er ook voor dat deze dieren jacht gaan maken op pluimvee van boeren;
• Dit leidt ertoe dat boeren vervolgens pampakatten doden. De dieren komen ook terecht in vallen die zijn neergezet voor andere dieren;
• Verkeersongevallen en de verspreiding van ziekten als gevolg van de aanwezigheid van huisdieren;
• Er wordt ook nog steeds op dit dier gejaagd vanwege de vacht en in sommige gevallen omdat mensen dit dier als huisdier willen houden.

Uit genetische analyses in centraal Brazilië bleek dat er een gebied is waar kruizingen voorkomen tussen de pampakat en de oncilla. In hoeverre dit een bedreiging vormt voor beide soorten, is nu nog onduidelijk.

Een waarschuwingsbord geplaatst door de Pampa’s Cat Working Group om automobilisten te waarschuwen voor de aanwezigheid van de pampakat.

Ondersoorten

Er is de nodige discussie over het aantal ondersoorten van de Pampakat. De Pampa’s Cat Working Group (PCWG) erkent vijf ondersoorten zoals je hieronder kunt zien.

Klik hier voor een overzicht van alle ondersoorten bij wilde katten.

© Pampa’s Cat Working Group

Fysieke kenmerken

• Lichaamslengte: gemiddeld 42-79 centimeter;
• Staartlengte: gemiddeld 23-29 centimeter;
• Gewicht: gemiddeld tussen drie en zeven kilo;

Mannetjes zijn over het algemeen groter en zwaarder dan de vrouwtjes.

• Levensverwachting: onbekend, in gevangenschap tot wel zestien jaar.

© Álvaro García – Pampa’s Cat Working Group

Wil je een spreekbeurt over de pampakat houden?
Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.

Op YouTube zijn filmpjes te zien van de pampakat, waaronder deze.

Laatst bijgewerkt:
juli 2025