De knapste techneuten van Ferrari, Maserati en zelfs McLaren kijken jaloers naar de prestaties van de cheeta. Binnen drie seconden een snelheid van tachtig km/uur ontwikkelen is zelfs de Formule 1-bolides nog nooit gelukt. De cheeta is het snelste landzoogdier ter wereld en een cheeta in volle sprint is een lust voor het oog.
Helaas staat dit schitterende dier op punt van uitsterven. Volgens meest recente onderzoeken leven er minder dan 7000 volwassen cheeta’s in het wild. De Aziatische cheeta is praktisch uitgestorven: naar schatting leven er minder dan 30 in Iran, het enige land buiten Afrika waar nog met zekerheid cheeta’s leven.
Acinonyx jubatus.
Het woord ‘Acinonyx’ is afkomstig van het Griekse woord ‘akaina’, dat ‘doornvormig uitsteeksel’ betekent en ‘onyx’ dat ‘klauw’ betekent. Dus: uitstekende klauw. Dit verwijst naar het feit dat de cheeta, als een van de weinige katachtigen, de nagels nooit geheel kan intrekken. Het tweede woord ‘jubatus‘, betekent ‘kuif’ of ‘manen’ en verwijst naar de pluizige vacht die jonge cheeta’s hebben.
Het gehele lichaam van de cheeta is gebouwd op snelheid en dat is te zien. De cheeta is rank, heeft lange poten en een lange staart om balans te houden tijdens de korte sprint in de jacht, waarbij de cheeta vaak snel moet afbuigen en wenden. De klauwen steken uit voor een goede grip tijdens de sprint.
De vacht van de cheeta is bedekt met ronde, dichte zwarte vlekken. Dit in tegenstelling tot de luipaard, waar hij vaak mee verward wordt. De luipaard heeft rozetten; vlekken die in het midden open zijn. Karakteristiek zijn de traansporen bij de cheeta; de zwarte lijn vanuit de ooghoek naar de mondhoek.
De cheeta leeft voornamelijk in Afrika, veelal op de savanne (open grasvlaktes). Buiten Afrika komt de cheeta alleen nog in Iran voor maar deze Aziatische ondersoort is praktisch uitgestorven. Het verspreidingsgebied van het dier is enorm geslonken.
Cheeta’s hebben grote stukken land nodig om te kunnen leven. Zij bakenen hun leefgebied af met urine en krabsporen op specifieke bomen (vaak play trees genoemd). Vrouwtjes hebben geen eigen territorium dat ze verdedigen. Ze zwerven in een groot gebied dat diverse territoria van mannetjes kan overlappen. Mannetjes zijn meer territoriaal.
De cheeta is één van de weinige katachtigen die zich in een bepaalde richting heeft gespecialiseerd – snelheid. Na zorgvuldig testen en meten weten we dat de hoogst gemeten snelheid van de cheeta 93 km/uur is. In 3 seconden kan een snelheid van 80 km/uur bereikt worden. De snelheid van de cheeta heeft altijd tot de verbeelding gesproken.
Deze specialisatie heeft wel een keerzijde. De snelle sprint kan niet lang worden volgehouden. Bovendien heeft het lichaam van de cheeta andere eigenschappen moeten opofferen om de snelste te kunnen zijn. Om het lichaam van voldoende zuurstof te kunnen voorzien tijdens de sprint, zijn de neusgaten vrij groot. Hierdoor is er minder ruimte voor de tanden. Er is simpelweg geen ruimte voor lange wortels die nodig zijn voor grote tanden. Vandaar dat een cheeta, in vergelijking met bijvoorbeeld een leeuw, relatief kleine tanden heeft. Zelfs de tanden van een baviaan zijn groter! Ook is de cheeta veel minder sterk dan andere roofdieren. Zijn lichaam moet slank zijn om snelheid te kunnen maken en hierdoor heeft hij in kracht moeten inleveren. Dat betekent dat zijn zo moeizaam veroverde prooi vaak wordt gestolen door sterkere roofdieren, zoals de leeuw, luipaard of hyena’s. Bekijk hier een video over de snelheid van de cheeta.
De meeste cheeta’s, zeker de vrouwtjes, leven alleen. Mannetjes leven ook vaak alleen maar soms leven zij in groepjes (coalities) van twee of soms wel drie of vier cheeta’s. Vaak zijn dit dan broers maar ook andere mannetjes kunnen zich bij een groepje aansluiten. Een vrouwtje heeft een vrij groot leefgebied dat dat van één of meerdere mannetjescoalities overlapt. In de gebieden hiertussen zwerven de solitair levende mannetjes rond.
De draagtijd is zo’n 90-95 dagen waarna drie-zes welpen worden geboren. Helaas haalt een groot gedeelte het 1e levensjaar niet. De moeder verbergt de welpen meestal in het hoge gras. De pluizige jongen hebben manen achterop hun nek en over de rug; ze zijn vaal-grijzig van kleur en volgens sommigen is dat om de welpen groter te laten lijken.
De cheeta is niet sterk en kan dus alleen kleinere prooien doden, zoals kleinere antilopensoorten. Mannetjes in een coalitie kunnen grotere prooien vangen zoals zebra’s en gnoes. Vrouwtjes jagen alleen, tenzij de jongen groot genoeg zijn om mee te jagen. De prooi wordt beslopen, waarbij de ronde vlekken voor een goede camouflage zorgen. Als de prooi zo dicht mogelijk is benaderd, volgt de sprint. Na het doden van de prooi, moet er snel gegeten worden. Gevangen prooi wordt namelijk vaak afgepakt door andere roofdieren zoals leeuwen en hyena’s. Een sprint kost de cheeta veel energie. Er is dan ook zo’n 20 minuten nodig om uit te rusten voordat met eten kan worden begonnen.
De cheeta leeft niet graag in gebieden waar ook andere roofdieren leven. Niet alleen worden prooien afgepakt maar ook welpen worden vaak door andere roofdieren gedood. De cheeta gedijt dus niet goed in nationale parken of Reservaten en leeft daarom het liefst op boerenland – hier komen veel minder andere, grote roofdieren voor. In Namibië, het land met de meeste in het wild levende cheeta’s, leeft maar liefst 90% van de cheeta’s op boerenland. Dat maakt dat het essentieel is met deze boeren samen te werken.
De cheeta wordt met uitsterven bedreigd en is daarom op de IUCN rode lijst van bedreigde soorten geclassificeerd als Vulnerable (kwetsbaar). De cheeta staat op CITES Appendix I. Dit betekent dat er niet in cheeta’s gehandeld mag worden of op ze mag worden gejaagd. Hier mogen landen echter wel quota’s op aanvragen. Zo mag in Namibië toch gejaagd worden (trofeejacht) op cheeta’s.
De status van enkele ondersoorten:
De belangrijkste bedreiging voor de cheeta is afname van leefgebied en het feit dat cheeta’s vooral op boerenland leven. Dit leidt vaak tot conflict met de mens waarbij de cheeta wordt gedood. Illegale handel in cheeta’s is een steeds groter wordend probleem. Vooral vanuit de Hoorn van Afrika worden veel cheeta welpen illegaal vervoerd naar Yemen vanwaar ze verder worden verhandeld. Helaas is de cheeta geliefd als huisdier wat leidt tot een grote vraag en dus illegale handel. Veel welpen halen de overtocht niet.
Er worden vijf ondersoorten cheeta’s erkend;
Klik hier voor een overzicht van ondersoorten.
Lichaamslengte: ca. 122-125 cm (vrouwtje is kleiner).
Staartlengte: ca. 66-84 cm, hoogte: ca. 60-80 cm.
Gewicht: mannetje ca. 41,4-57, vrouwtje ca. 36-41 kg.
Levensverwachting: in gevangenschap ca. 16 jaar, in het wild korter.
Wil je een spreekbeurt over de cheeta houden?
Klik hier voor ons spreekbeurtmateriaal dat je direct kunt downloaden.
De wilde katachtigen staan op punt van uitsterven. Dat mogen we niet laten gebeuren. We willen immers een wereld waar generaties na ons nog kunnen genieten van deze prachtige dieren. Help ons en word donateur, adoptieouder of doe een eenmalige gift.
Op 1 juli ging de nieuwe positieflijst in. Hierop staan dieren vermeld die in
Contactgegevens
L.P. Van Mallandstraat 46
4754 AP Stampersgat
Telefoon: 06-4094 7232
E-mail: info@stichtingspots.nl